Tạo "lá chắn" cho doanh nghiệp trước "cơn bão" phòng vệ thương mại

Hiệp định EVFTA giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu đang được Quốc hội xem xét phê chuẩn có thể sẽ đánh dấu một bước tiến lớn của Việt Nam trong hội nhập kinh tế quốc tế.

Nếu tính cả EVFTA, Việt Nam hiện đã có 14 hiệp định thương mại tự do (FTA) có hiệu lực, trong đó có các FTA thế hệ mới với kỳ vọng không chỉ giảm thuế mà cả phát triển đầu tư, dịch vụ và khoa học công nghệ. Mức độ cắt giảm thuế quan bao trùm đến 80% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu và là một động lực kinh tế quan trọng thúc đẩy sự phát triển của Việt Nam.

Theo báo cáo của Cục Phòng vệ Thương mại, tính đến nay, EU đã điều tra 14 vụ việc phòng vệ thương mại bao gồm 6 vụ việc điều tra chống lẩn tránh thuế phòng vệ thương mại liên quan đến hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam (chiếm khoảng 8% tổng số vụ việc phòng vệ thương mại với hàng hóa xuất khẩu của nước ta).

tao la chan cho doanh nghiep truoc con bao phong ve thuong mai

Ảnh minh họa (nguồn internet)

Các sản phẩm bị điều tra bao gồm giày mũ da, ống thép, ốc vít, xe đạp, sợi, thép, xe tay nâng, bật lửa ga, vòng khuyên kim loại, đèn huỳnh quang, ô xít kẽm, mỳ chính. Hiện nay, chỉ có biện pháp tự vệ với thép (2018) là đang còn hiệu lực.

Để nắm bắt cơ hội cũng như ứng phó với các thách thức, đặc biệt là nhằm đáp ứng yêu cầu về năng lực phòng vệ thương mại khi tham gia EVFTA, Bộ Công Thương đã có nhiều hoạt động chuẩn bị tích cực. Như đẩy nhanh kiện toàn bộ máy cơ quan điều tra, với việc thành lập Cục phòng vệ thương mại chuyên trách các hoạt động về lĩnh vực phòng vệ thương mại để có điều kiện triển khai mạnh mẽ hoạt động này hơn so với giai đoạn trước đó. Cơ quan điều tra cũng ngày càng được hoàn thiện, cơ cấu tổ chức để đảm bảo việc thực thi nhiệm vụ một cách hiệu quả.

Theo đó, Bộ Công Thương dự kiến sẽ xây dựng Cẩm nang thông tin về phòng vệ thương mại trong bối cảnh EVFTA có hiệu lực để cung cấp thông tin một cách rộng rãi và có hệ thống tới các doanh nghiệp.

Cùng với việc xây dựng Cẩm nang thông tin, Đề án “Đẩy mạnh áp dụng Hệ thống cảnh báo sớm trong lĩnh vực phòng vệ thương mại" cũng được triển khai nhằm tạo cơ sở dữ liệu cảnh báo hiệu quả cho doanh nghiệp về khả năng bị điều tra các biện pháp phòng vệ thương mại, các mặt hàng có nguy cơ gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp, lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại.

Danh sách cảnh báo sẽ được xây dựng và cập nhật thường xuyên để doanh nghiệp có thể linh hoạt xây dựng chiến lược kinh doanh phù hợp.

Trên cơ sở theo dõi, cập nhật số liệu xuất khẩu của Việt Nam, các vụ việc phòng vệ thương mại EU tiến hành điều tra với các nước, Bộ sẽ tiến hành nghiên cứu dự báo các nguy cơ về tranh chấp thương mại, các hoạt động gian lận thương mại, gian lận xuất xứ đối với một số sản phẩm có nguy cơ bị điều tra (ví dụ có kim ngạch xuất khẩu lớn, đã từng bị EU điều tra phòng vệ thương mại tại các thị trường lân cận…).

Cần hiều luật trước khi "dùng" luật

Tới đây, khi Hiệp định EVFTA chính thức được Quốc hội thông qua, dự báo kim ngạch xuất nhập khẩu giữa hai bên sẽ tăng nhanh dẫn tới gia tăng số lượng vụ việc phòng vệ thương mại, đòi hỏi các doanh nghiệp trong nước cần chủ động biện pháp ứng phó.

Với EVFTA, gần như 100% số dòng thuế và kim ngạch nhập khẩu (NK) hàng hóa của hai bên sẽ được xóa bỏ thuế NK sau lộ trình tương đối ngắn. Theo đó, cơ hội gia tăng xuất khẩu (XK) cho những mặt hàng Việt Nam có lợi thế như: Dệt may, da giày, đồ gỗ, nông-thủy sản… là rất lớn. Tuy vậy, đại diện Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) - nhận định, với mức độ cắt giảm thuế quan rất cao như EVFTA, áp lực cạnh tranh đối với các doanh nghiệp Việt Nam và nhiều doanh nghiệp EU trong một số lĩnh vực cũng sẽ cao hơn. Do vậy, nhu cầu sử dụng các công cụ phòng vệ thương mại sẽ gia tăng đáng kể.

Ngay trong Hiệp định EVFTA cũng đã có chương về các biện pháp PVTM, bao gồm các điều khoản liên quan đến việc sử dụng các công cụ phòng vệ thương mại truyền thống trong WTO. Theo Cục phòng vệ thương mại, về cơ bản, nội dung phòng vệ thương mại dựa trên các quy định của WTO, đồng thời bổ sung các nguyên tắc mang tính tiến bộ, phù hợp với hệ thống pháp luật về phòng vệ thương mại của ta, giúp cho nền kinh tế, các ngành sản xuất trong nước có công cụ “phòng vệ” hợp pháp, tiến bộ, đảm bảo hiệu quả của việc tham gia Hiệp định.

Đề cập điểm mới về phòng vệ thương mại trong EVFTA, theo Cục Phòng vệ thương mại, EVFTA có bổ sung các quy định giới hạn việc sử dụng các công cụ này để tránh lạm dụng và đảm bảo công bằng, minh bạch, nhằm tạo ra môi trường kinh doanh ổn định và thuận lợi hơn cho doanh nghiệp XK.

Ngoài ra, EVFTA cũng quy định về cơ chế tự vệ song phương (thời gian chuyển đổi trong 10 năm) để đảm bảo việc cắt, giảm thuế quan theo Hiệp định không gây ra các cú “sốc” đối với các ngành sản xuất trong nước.

Trước các biện pháp bảo hộ ngày càng gia tăng, đại diện Cục Phòng vệ thương mại nhấn mạnh, thực thi Hiệp định EVFTA đòi hỏi các doanh nghiệp cần tìm hiểu, nắm vững các cam kết, kể cả các quy định về phòng vệ thương mại để có thể chuẩn bị, khai thác các lợi ích mà Hiệp định đem lại, đồng thời bảo vệ lợi ích chính đáng của mình. Bên cạnh đó, việc gia tăng số lượng các vụ việc phòng vệ thương mại có thể tạo ra một số khó khăn nhất định cho cơ quan điều tra phòng vệ thương mại của Việt Nam do bị hạn chế về nguồn lực.

Để chủ động ứng phó có hiệu quả với các biện pháp phòng vệ thương mại, Cục Phòng vệ thương mại khuyến cáo các doanh nghiệp cần tìm hiểu quy định pháp luật, thực tiễn điều tra phòng vệ thương mại của các nước XK; đa dạng hóa thị trường, thường xuyên tìm kiếm thị trường XK mới, đa dạng hóa sản phẩm, tránh tăng trưởng XK quá nóng vào một thị trường, đặc biệt là các thị trường thường xuyên sử dụng công cụ phòng vệ thương mại và đã từng kiện hàng hóa XK của Việt Nam; chuyển dần từ chiến lược cạnh tranh bằng giá sang cạnh tranh bằng chất lượng và thương hiệu; có chiến lược rà soát giá bán một cách phù hợp để tránh bị coi là bán phá giá và phối hợp chặt chẽ với các bạn hàng tại nước sở tại để cập nhật thông tin.

Ngoài ra, khi đã có thông tin về vụ việc điều tra áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng hóa liên quan, doanh nghiệp cần cập nhật tin tức và tích cực tham gia, hợp tác trong quá trình điều tra, tránh việc bị cơ quan điều tra sử dụng số liệu sẵn có bất lợi khi đưa ra kết luận về vụ việc. Doanh nghiệp cần thường xuyên theo dõi, nghiên cứu các khuyến cáo về các biện pháp phòng vệ thương mại từ cơ quan chức năng để có các kế hoạch cụ thể.