Tài chính xanh: Chìa khóa giúp Việt Nam mở rộng cánh cửa vốn toàn cầu

ESG trở thành chuẩn mực toàn cầu

Trong nhiều năm qua, ESG (môi trường, xã hội và quản trị doanh nghiệp) đã không còn là một lựa chọn mang tính tự nguyện, mà trở thành chuẩn mực bắt buộc đối với cộng đồng doanh nghiệp toàn cầu. Báo cáo của McKinsey năm 2023 cho thấy 83% lãnh đạo doanh nghiệp trong số 2.000 người được khảo sát khẳng định ESG đã được tích hợp vào chiến lược dài hạn. Điều này không chỉ nhằm đáp ứng yêu cầu pháp lý ngày càng khắt khe, mà còn giúp doanh nghiệp gia tăng giá trị và sức cạnh tranh trong tương lai.

Tại Việt Nam, khái niệm ESG và tài chính xanh còn khá mới mẻ, nhưng sự chuyển biến trong vài năm gần đây diễn ra nhanh chóng. Theo PwC, năm 2022 chỉ có 35% doanh nghiệp niêm yết trên sàn HOSE công bố kế hoạch ESG cụ thể. Thế nhưng, một năm sau, tỷ lệ này đã tăng lên 66% theo khảo sát của KPMG. Sự thay đổi này phản ánh rõ rệt xu thế hội nhập, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam cam kết đạt Net Zero vào năm 2050 tại COP26.

Một tín hiệu đáng chú ý khác là thị trường trái phiếu xanh tăng trưởng vượt bậc. Theo S&I Ratings, năm 2024 ghi nhận mức tăng trưởng tới 170% so với các năm trước, cho thấy ngày càng nhiều doanh nghiệp và tổ chức tài chính quan tâm đến việc huy động vốn gắn với mục tiêu phát triển bền vững. Các ngân hàng thương mại cũng đang vào cuộc, triển khai nhiều gói tín dụng xanh với lãi suất ưu đãi, không chỉ dành cho năng lượng tái tạo mà còn mở rộng sang hạ tầng, logistics hay nông nghiệp.

Dù vậy, bức tranh tài chính xanh tại Việt Nam vẫn còn nhiều gam màu chưa sáng. Tháng 7/2024, Chính phủ lần đầu tiên công bố danh mục phân loại xanh, được xem là nền tảng quan trọng để định hướng cả bên vay và bên cho vay. Song, thực tế vẫn còn thiếu nhiều quy định cụ thể liên quan đến quy trình vay, giải ngân, giám sát và báo cáo. Khi khung pháp lý chưa hoàn thiện, doanh nghiệp buộc phải gánh thêm chi phí để thuê bên thứ ba xác nhận tính tuân thủ, khiến vốn xanh tại Việt Nam chưa thật sự rẻ hơn vốn thông thường như ở nhiều thị trường phát triển.

Doanh nghiệp cần lợi ích thiết thực từ vốn xanh

Tại hội thảo “Tài chính xanh Việt Nam 2025”, bà Hoàng Việt Phương, Tổng giám đốc S&I Ratings, thẳng thắn nhìn nhận rằng, bên cạnh lợi ích dài hạn về hình ảnh và uy tín, doanh nghiệp cần thấy rõ lợi ích kinh tế ngắn hạn từ vốn xanh. Nếu chi phí vốn không thấp hơn so với nguồn vốn truyền thống, khó có động lực để doanh nghiệp mạnh dạn chuyển đổi. Vì vậy, ngoài nỗ lực tự thân, họ cần sự hỗ trợ từ chính sách, đặc biệt là ưu đãi về thuế và tín dụng.

Thực tế tại nhiều quốc gia cho thấy, huy động vốn xanh rẻ hơn vốn thông thường nhờ cơ chế pháp lý minh bạch và hệ thống giám sát chặt chẽ. Đây chính là điều kiện để thị trường hấp dẫn cả nhà đầu tư trong nước lẫn quốc tế. Nếu Việt Nam muốn hút mạnh dòng vốn quốc tế, việc nhanh chóng hoàn thiện chuẩn mực và nâng cao chất lượng dữ liệu minh bạch là yêu cầu không thể trì hoãn.

Một điểm nhấn khác tại hội thảo là tham luận của Petrolimex về chuyển dịch năng lượng. Ông Trần Tuấn Linh, Thành viên Hội đồng quản trị Petrolimex, nhấn mạnh rằng xu thế năng lượng xanh là tất yếu, nhưng lộ trình triển khai không thể nóng vội. Việt Nam vẫn đang phụ thuộc nhiều vào nhiên liệu hóa thạch khi hơn 70% năng lượng sơ cấp đến từ nguồn này, trong khi tín dụng xanh mới chiếm chưa đến 5% tổng dư nợ toàn ngành.

Trong bối cảnh đó, Petrolimex đã đưa ra hàng loạt giải pháp để hiện thực hóa chiến lược chuyển dịch xanh. Doanh nghiệp cung ứng các sản phẩm nhiên liệu sạch như xăng E10, Ron95-V, dầu DO 0.001S-V, đồng thời phát triển nhiên liệu hàng không bền vững SAF. Song song, Petrolimex đầu tư hệ thống công nghệ xanh như trạm xử lý nước thải, thiết bị ứng cứu sự cố tràn dầu, và mái phao nổi giảm bay hơi xăng dầu. Doanh nghiệp còn phát triển hạ tầng năng lượng mới với trạm sạc xe điện, lắp đặt điện mặt trời tại kho và cửa hàng, nghiên cứu giải pháp hydro. Đặc biệt, Petrolimex đã bắt đầu thực hiện kiểm kê khí nhà kính và công bố báo cáo bền vững theo chuẩn GRI, IFRS ESG, hướng tới tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị năng lượng xanh toàn cầu.

Theo đại diện Petrolimex, ESG không chỉ dừng lại ở những con số trong báo cáo, mà là nguyên tắc xuyên suốt trong mọi hoạt động kinh doanh. Điều này cho thấy doanh nghiệp Việt Nam, nếu quyết tâm và có sự hỗ trợ chính sách phù hợp, hoàn toàn có thể trở thành những “điểm sáng” trên bản đồ tài chính xanh quốc tế.