Sự thật thú vị về Tết Hàn thực: Khác biệt Bắc – Trung – Nam bạn đã biết?

	Sôi động thị trường bánh trôi, bánh chay trước ngày Tết Hàn thực
	Nguồn gốc và ý nghĩa ngày Tết Hàn thực 3/3 Âm lịch: Món ăn nguội gói trọn hồn dân tộc

Tết Hàn thực diễn ra vào ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch hằng năm. "Hàn thực" theo nghĩa Hán Việt là "ăn đồ lạnh". Tuy khởi nguồn từ một tích xưa Trung Hoa, nhưng khi du nhập vào Việt Nam, Tết Hàn thực đã mang dáng hình rất riêng, ăn sâu trong đời sống tinh thần người Việt. Không còn kiêng lửa như người Hoa, người Việt vẫn nấu nướng bình thường, song lại chọn bánh nguội – bánh trôi, bánh chay – để thể hiện lòng thành, hướng về tổ tiên.

Dẫu chung một tinh thần tri ân, ba miền Bắc – Trung – Nam lại có những nét riêng biệt trong phong tục Tết Hàn thực, thể hiện rõ qua món bánh dâng lễ và cách tổ chức cúng lễ.

Bánh trôi miền Bắc

Miền Bắc: Bánh trôi, bánh chay – món ăn gợi nhớ truyền thống

Tại miền Bắc, nhắc đến Tết Hàn thực là nhắc đến bánh trôi – bánh chay. Những viên bánh tròn trắng nhỏ xinh, nhân đường hoặc nhân đậu xanh, được nặn bằng tay và thả vào nước sôi. Bánh trôi nổi lên là lúc chín, mềm dẻo, ngọt ngào.

Bánh trôi tượng trưng cho sự tròn đầy, viên mãn, và theo một số tích xưa còn đại diện cho những người con trong truyền thuyết "bọc trăm trứng" của Lạc Long Quân – Âu Cơ. Bánh chay lại dịu dàng với lớp đậu xanh mịn, ngọt nhẹ và tinh tế.

Vào ngày mùng 3/3, người miền Bắc thường dậy sớm để nặn bánh, bày mâm cúng với những đĩa bánh trôi, bánh chay đầy đặn. Ngoài ra, còn có thể kèm theo hương hoa, chè, trầu cau. Việc cúng tổ tiên vào ngày này được xem như cách nhắc nhở thế hệ con cháu ghi nhớ nguồn cội.

Miền Trung: Bánh ít – giản dị mà đậm sâu nghĩa tình

Khác với miền Bắc, người miền Trung trong ngày Tết Hàn thực thường dâng cúng bánh ít – món bánh đặc trưng làm từ bột nếp, nhân đậu xanh hoặc dừa, gói trong lá chuối và hấp chín.

Bánh ít miền Trung

Bánh ít miền Trung không có vẻ ngoài hào nhoáng nhưng mang trong mình hương vị đậm đà, thấm đẫm tình quê. Có nơi người dân còn làm bánh ít trần, không gói lá, ăn cùng mè rang và đường kính – một biến tấu giản dị mà ngon miệng.

Người miền Trung thường không tổ chức cúng Tết Hàn thực rầm rộ như ngoài Bắc, nhưng mâm cúng đơn sơ vẫn đủ bánh trái, nhang đèn, thể hiện tấm lòng thành kính với ông bà, tổ tiên. Cũng vì thế, Tết Hàn thực ở miền Trung trở nên mộc mạc, ấm áp hơn bao giờ hết.

Miền Nam: Bánh tro – thanh mát ngày đầu hạ

Tại miền Nam, người dân không phổ biến bánh trôi, bánh chay như ở miền Bắc, mà lại ưa chuộng bánh tro – món bánh mang tính thanh lọc, giải nhiệt cơ thể. Bánh tro (còn gọi là bánh ú tro) được làm từ nếp ngâm nước tro, có vị nhạt, bọc trong lá dong hoặc lá tre, đôi khi có nhân đậu hoặc không nhân.

Bánh tro miền Nam

Với người miền Nam, bánh tro không chỉ là món ăn truyền thống của dịp Tết Đoan ngọ mà còn xuất hiện trong ngày Hàn thực. Bánh mềm, thơm nhẹ, thường được ăn kèm với mật mía hoặc đường thốt nốt, giúp làm mát gan, giải nhiệt khi tiết trời bắt đầu chuyển nắng oi ả.

Phong tục cúng lễ ở miền Nam thường đơn giản hơn, ít lễ nghi, nhưng không kém phần trang trọng. Bánh tro được bày lên bàn thờ cùng hương hoa, trái cây, tượng trưng cho sự thanh sạch, an lành trong gia đạo.

Dù chọn bánh trôi, bánh ít hay bánh tro, thì tựu chung lại, người Việt ở ba miền đều coi Tết Hàn thực là dịp để hướng về cội nguồn, bày tỏ lòng biết ơn với tổ tiên và mong cầu cho một năm bình an, hòa thuận.

Trong nhịp sống hiện đại, Tết Hàn thực không chỉ còn là lễ tết truyền thống mà còn là dịp để gia đình sum vầy, gìn giữ nếp xưa. Những chiếc bánh tuy nhỏ, nhưng gói ghém cả một giá trị văn hóa tinh thần lâu đời, kết nối thế hệ người Việt từ xưa đến nay.