Sáp nhập 3 tỉnh Hà Nam - Nam Định - Ninh Bình: Con số “khủng” về bảo vật quốc gia và di tích các loại

Sáp nhập mở ra một cực tăng trưởng mới giàu di sản

Chủ trương sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh và xây dựng mô hình chính quyền địa phương hai cấp là một định hướng lớn của Đảng và Nhà nước nhằm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả quản lý. Theo Nghị quyết số 60-NQ/TW ngày 12/4/2025 của Hội nghị Trung ương 11, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đã thống nhất chủ trương hợp nhất ba tỉnh Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình thành một đơn vị hành chính mới mang tên tỉnh Ninh Bình, với trung tâm chính trị – hành chính đặt tại địa bàn tỉnh Ninh Bình hiện nay.

Việc sáp nhập ba tỉnh Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình tạo nên một không gian phát triển mới, tỉnh Ninh Bình mở rộng với diện tích tự nhiên hơn 3.942 km² và dân số vượt 4,4 triệu người (lớn thứ 6 cả nước nếu tính theo các tỉnh hiện nay).

Tỉnh mới không chỉ có lợi thế về quy mô mà còn sở hữu nền tảng kinh tế – văn hóa – xã hội đa dạng, hình thành từ sự cộng hưởng các nguồn lực đặc thù của từng địa phương. Với chiều sâu văn hóa lâu đời, vùng đất này hội tụ những giá trị lịch sử – tâm linh đặc sắc, hệ thống di sản phong phú, danh lam thắng cảnh nổi tiếng và các sản phẩm du lịch đặc trưng.

Thống kê hiện cho thấy, ba tỉnh Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình đang sở hữu một kho tàng di sản đồ sộ với hơn 5.000 di tích các loại. Trong số đó, nổi bật có 8 Di tích Quốc gia đặc biệt, 265 di tích cấp quốc gia, 784 di tích cấp tỉnh cùng hàng chục hiện vật và nhóm hiện vật đã được công nhận là Bảo vật quốc gia.

8 Di tích Quốc gia đặc biệt, bao gồm:

Hà Nam: Đền Trần Thương, chùa Đọi Sơn

Nam Định: Đền Xám, cụm Đền Trần – chùa Phổ Minh, chùa Keo Hành Thiện

Ninh Bình: Cố đô Hoa Lư, quần thể Tràng An – Tam Cốc – Bích Động, danh thắng Núi Non Nước

Bảo vật, nhóm bảo vật quốc gia có thể kể đến như: Cột kinh Phật chùa Nhất Trụ; Long sàng trước Bái đường, Long sàng trước Nghi môn ngoại đền thờ vua Đinh Tiên Hoàng; Bộ Phủ Việt đền thờ vua Đinh Tiên Hoàng; Bộ Phủ Việt đền thờ vua Lê Đại Hành và Bộ sưu tập Cột kinh Phật thời Đinh; Trống đồng Vũ Bản; 6 pho tượng Kim Cương chùa Đọi Sơn; Khánh đá chùa Điều; Tượng Phật A Di Đà; Thành bậc lan can thời Lý; Mô hình kiến trúc nhà đất nung thời Trần; Bộ chân đèn và lư hương gốm men thời Mạc; Bộ tượng Trúc Lâm Tam Tổ;…

Không gian văn hóa sau sáp nhập còn đặc biệt phong phú về di sản phi vật thể. Tính đến nay, ba tỉnh đang sở hữu 33 di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, hàng trăm lễ hội truyền thống đặc sắc, nghệ thuật dân gian và làng nghề truyền thống nổi tiếng.

Nơi đây có di sản “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt”đã được UNESCO vinh danh là Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Đặc biệt, Quần thể danh thắng Tràng An của tỉnh Ninh Bình được công nhận là Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới, là di sản hỗn hợp đầu tiên của Việt Nam và Đông Nam Á.

Không gian văn hóa tâm linh tại đây cũng rất đa dạng, thể hiện qua hàng trăm nhà thờ Công giáo với kiến trúc độc đáo và lịch sử lâu đời như Nhà thờ đá Phát Diệm (Ninh Bình), Nhà thờ lớn Nam Định hay nhà thờ giáo xứ Thịnh Long.

Về mặt sinh thái, vùng hợp nhất này còn sở hữu hệ động thực vật quý hiếm trong các Vườn quốc gia Cúc Phương, Vườn quốc gia Xuân Thủy, đây đều là những điểm đến sinh thái tiêu biểu của cả nước.

Bên cạnh thế mạnh văn hóa – tự nhiên, Nam Định và Ninh Bình còn có đường bờ biển dài, thuận lợi phát triển kinh tế biển như khai thác thủy hải sản, nuôi trồng và du lịch ven biển. Ẩm thực vùng này cũng góp phần tạo nên bản sắc khó trộn lẫn với những đặc sản nổi tiếng như phở bò Nam Định, cá kho làng Vũ Đại (Hà Nam), chuối ngự, thịt dê, cơm cháy, hải sản Kim Sơn – Giao Thủy… tất cả tạo nên một “bản hòa ca di sản” đầy hấp lực đối với du khách trong nước và quốc tế.

Tầm nhìn trở thành thành phố trực thuộc Trung ương

Tại Hội thảo “Tham vấn về định hướng phát triển ngành-lĩnh vực, sản phẩm chủ lực, vùng động lực gắn với tổ chức lại không gian phát triển Hà Nam-Nam Định-Ninh Bình theo đơn vị hành chính mới, giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn đến năm 2050”, diễn ra ngày 24/5, nhiều chuyên gia đã đưa ra những ý kiến sâu sắc về định hướng phát triển bền vững cho tỉnh Ninh Bình mới sau sáp nhập.

Các đề xuất tập trung vào mô hình phát triển kinh tế đa ngành, đa trung tâm, gắn kết chặt chẽ với không gian văn hóa – sinh thái – đô thị của toàn vùng. Đặc biệt, nhiều ý kiến nhấn mạnh cần xây dựng cơ chế đặc thù, vượt trội nhằm tạo đòn bẩy đột phá; đồng thời đổi mới cách thức huy động và phân bổ nguồn lực, trong đó khuyến khích mạnh mẽ sự tham gia của Nhà nước, người dân và cộng đồng doanh nghiệp trong và ngoài nước.

Các phân tích cũng làm rõ lộ trình phát triển hướng tới mục tiêu đến năm 2035, tỉnh Ninh Bình mới sẽ vươn lên trở thành một thành phố trực thuộc Trung ương, mang bản sắc riêng của một “đô thị di sản” xanh, hiện đại, đáng sống và hội nhập quốc tế.

Tại hội thảo, Bí thư Tỉnh ủy Ninh Bình Đoàn Minh Huấn nhấn mạnh rằng, tỉnh Ninh Bình mới sau sáp nhập sẽ có đặc điểm rất khác biệt trong tương lai khi định hướng trở thành thành phố trực thuộc Trung ương với tư cách là một đô thị đối ngẫu đối với các đô thị trong vùng, chứ không phải đô thị vệ tinh hay đối trọng.

Theo ông Huấn, đô thị đối ngẫu là đô thị bù đắp những thiếu hụt của các siêu đô thị khác; không chỉ phát triển với tư cách là thành phố du lịch, hậu cần sinh thái, công nghiệp giải trí, nghỉ dưỡng cho siêu đô thị Hà Nội mà nhiều mặt khác như giáo dục, khoa học công nghệ cũng phải đạt tầm quốc tế...