Siết chặt xử lý hành vi chậm đóng, trốn đóng Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế

Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi năm 2024 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo hiểm y tế năm 2024 sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 01/7/2025. Đây là bước tiến mạnh mẽ trong việc hoàn thiện hành lang pháp lý nhằm bảo vệ quyền lợi an sinh của người lao động, đồng thời siết chặt kỷ luật, kỷ cương đối với các hành vi vi phạm của người sử dụng lao động.

Phân định rõ hành vi vi phạm: Chậm đóng và trốn đóng

Một trong những điểm mới nổi bật của hai bộ luật lần này là việc phân biệt rõ giữa hai hành vi vi phạm: chậm đóng và trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế – điều vốn chưa được xác định cụ thể trong luật hiện hành. Cụ thể:

• Chậm đóng là việc doanh nghiệp chưa đóng hoặc đóng chưa đầy đủ số tiền BHXH, BHYT đúng thời hạn; không lập hoặc lập thiếu danh sách người lao động tham gia trong vòng 60 ngày kể từ khi hết hạn đóng.
• Trốn đóng là hành vi cố tình không thực hiện nghĩa vụ sau 60 ngày, dù đã bị cơ quan chức năng đôn đốc: không lập danh sách đầy đủ người lao động, không đóng hoặc đóng thiếu tiền bảo hiểm.

Việc định nghĩa rạch ròi này giúp cơ quan quản lý dễ dàng xác định mức độ vi phạm và áp dụng chế tài phù hợp, minh bạch.

Chế tài tăng nặng, có thể truy cứu hình sự

So với luật cũ, các quy định xử lý vi phạm trong luật mới đã tăng cường đáng kể về tính nghiêm khắc và cụ thể. Theo Điều 40, 41 của Luật BHXH và Điều 49 của Luật BHYT:

• Doanh nghiệp vi phạm bắt buộc phải nộp đủ số tiền nợ BHXH, BHYT.
• Đồng thời, phải nộp thêm lãi phạt cố định 0,03%/ngày trên số tiền chậm hoặc trốn đóng – mức phạt được đánh giá là mạnh hơn so với cách tính dựa theo lãi suất liên ngân hàng như trước.
• Doanh nghiệp vi phạm còn bị xử phạt hành chính, không được xét thi đua – khen thưởng.
• Đặc biệt, với hành vi trốn đóng, người sử dụng lao động có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự, thể hiện rõ tinh thần xử lý nghiêm các hành vi xâm phạm quyền an sinh của người lao động.

Không chỉ các hành vi phát sinh từ ngày luật có hiệu lực, các khoản nợ BHXH, BHYT tồn đọng từ trước ngày 01/7/2025 cũng sẽ bị xử lý theo chế tài mới nếu chưa được hoàn tất đúng hạn.

Theo quy định chuyển tiếp tại Luật BHXH năm 2024 và Luật BHYT năm 2024, nếu doanh nghiệp không thanh toán đầy đủ nghĩa vụ trước ngày 30/6/2025, thì toàn bộ khoản nợ sẽ được tính là chậm hoặc trốn đóng theo luật mới – đồng nghĩa với việc phải chịu mức xử phạt cao hơn và rủi ro pháp lý lớn hơn.

Việc siết chặt xử lý vi phạm không chỉ mang ý nghĩa răn đe, mà còn thể hiện rõ mục tiêu bảo vệ tối đa quyền lợi an sinh thiết thân của người lao động.

Trong bối cảnh BHXH, BHYT là “tấm lưới an toàn” giúp người lao động được đảm bảo khi gặp rủi ro như ốm đau, tai nạn, thất nghiệp, nghỉ thai sản hay nghỉ hưu, thì việc bị nợ đóng, trốn đóng bảo hiểm có thể ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của họ.

Trước thời điểm luật mới có hiệu lực, doanh nghiệp cần khẩn trương rà soát và hoàn thành đầy đủ nghĩa vụ đóng BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động, tránh phát sinh vi phạm và gánh chịu các chế tài nghiêm khắc.

Về phía người lao động, cần chủ động kiểm tra quá trình tham gia bảo hiểm của mình, thông qua ứng dụng VssID – Bảo hiểm xã hội số để kịp thời phát hiện và phản ánh nếu phát sinh sai phạm.

Lê Thành