Phân biệt giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp siêu nhỏ

Từ lâu, hộ kinh doanh và doanh nghiệp siêu nhỏ là hai lựa chọn phổ biến đối với các cá nhân và hộ gia đình bắt đầu khởi sự kinh doanh nhỏ lẻ. Tuy nhiên, từ ngày 1/6/2025, theo quy định tại Nghị định 70/2024/NĐ-CP, hình thức thuế khoán với một số hộ kinh doanh chính thức bị bãi bỏ, đánh dấu bước chuyển quan trọng trong cách thức quản lý thuế đối với mô hình này. Việc nắm rõ sự khác biệt giữa hai loại hình không chỉ giúp người kinh doanh chọn đúng mô hình phù hợp, mà còn tránh rủi ro trong quá trình hoạt động.

Về tư cách pháp lý

Doanh nghiệp siêu nhỏ được pháp luật công nhận là một loại hình doanh nghiệp hợp pháp theo Luật Doanh nghiệp 2020, có tư cách pháp nhân (trừ doanh nghiệp tư nhân), được phép ký kết hợp đồng, sử dụng con dấu và tự chịu trách nhiệm trước pháp luật.

Trong khi đó, hộ kinh doanh theo quy định tại Nghị định số 01/2021/NĐ-CP là mô hình không có tư cách pháp nhân, thường do một cá nhân hoặc hộ gia đình đứng tên và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản cá nhân.

Về quy mô lao động

Doanh nghiệp siêu nhỏ thường có dưới 10 lao động và tổng doanh thu không vượt quá 3 tỷ đồng mỗi năm đối với lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp, hoặc không vượt quá 10 tỷ đồng với lĩnh vực thương mại, dịch vụ. Mô hình này cho phép hoạt động trên nhiều địa bàn, mở chi nhánh và tham gia xuất nhập khẩu.

Còn hộ kinh doanh bị giới hạn tại một địa điểm cụ thể, không được mở rộng quy mô bằng cách lập chi nhánh hay văn phòng đại diện.

Chế độ thuế

Trước đây, đa phần hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán, tức cơ quan thuế ấn định mức thuế dựa trên doanh thu ước tính hàng năm. Tuy nhiên, theo Nghị định 70/2024/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 1/6/2025, hình thức này sẽ không còn áp dụng với các hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên hoặc hoạt động trong các lĩnh vực như ăn uống, bán lẻ, vận tải, dịch vụ cá nhân… Những hộ thuộc diện này buộc phải chuyển sang hình thức kê khai thuế theo doanh thu thực tế và sử dụng hóa đơn điện tử được kết nối trực tiếp với cơ quan thuế.

Trong khi đó, doanh nghiệp siêu nhỏ từ lâu đã thực hiện nghĩa vụ thuế theo quy định như thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế môn bài. Dù thủ tục kế toán phức tạp hơn hộ kinh doanh, nhưng doanh nghiệp siêu nhỏ có thể áp dụng chế độ kế toán đơn giản theo Thông tư 132/2018/TT-BTC, được khấu trừ chi phí, và đặc biệt là có khả năng tiếp cận tín dụng, tham gia các gói hỗ trợ chuyển đổi số, ưu đãi thuế từ Nhà nước.

Chính sách hỗ trợ

Hộ kinh doanh vẫn giữ được sự đơn giản trong vận hành, phù hợp với các mô hình kinh doanh gia đình nhỏ, buôn bán truyền thống. Tuy nhiên, do không có tư cách pháp nhân và phải chịu trách nhiệm vô hạn, hộ kinh doanh đối mặt với rủi ro cao hơn khi có tranh chấp phát sinh hoặc bị kiểm tra xử phạt. Trong khi đó, doanh nghiệp siêu nhỏ có thể mở rộng quy mô và được bảo vệ tốt hơn về pháp lý. Được hưởng nhiều chính sách ưu đãi như vay vốn ưu đãi, miễn giảm thuế trong một số trường hợp, và hỗ trợ chuyển đổi số.

Việc lựa chọn mô hình nào phụ thuộc vào quy mô dự kiến, khả năng quản trị và mục tiêu phát triển dài hạn. Trong bối cảnh các quy định pháp luật ngày càng hoàn thiện và minh bạch, việc lựa chọn đúng mô hình từ đầu sẽ giúp hoạt động kinh doanh diễn ra bền vững, giảm rủi ro và tận dụng hiệu quả các chính sách hỗ trợ của Nhà nước.

Mộc Trà