Từ quán cơm đến bán hàng online, những ai phải đăng ký hộ kinh doanh?
Không phải doanh nghiệp cũng chẳng phải cá nhân tự phát, hộ kinh doanh là hình thức buôn bán phổ biến nhất hiện nay. Ai được đăng ký và cần lưu ý gì?
Từ bán hàng rong, mở quán cơm gia đình đến bán online tại nhà – phần lớn các hoạt động kinh doanh nhỏ lẻ ở Việt Nam đều thuộc diện “hộ kinh doanh”. Đây là hình thức kinh doanh đơn giản, dễ tiếp cận và phù hợp với người mới bắt đầu, nhưng không vì thế mà thiếu pháp lý hay không bị quản lý.
Theo quy định tại khoản 1 Điều 79 Nghị định 01/2021/NĐ-CP, hộ kinh doanh là tổ chức kinh doanh do một cá nhân, một nhóm người hoặc một hộ gia đình thành lập, đăng ký với cơ quan có thẩm quyền và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với hoạt động kinh doanh. Hộ kinh doanh không có tư cách pháp nhân như doanh nghiệp, nhưng vẫn phải thực hiện nghĩa vụ thuế, đăng ký ngành nghề, địa điểm và chịu sự quản lý của chính quyền địa phương.
Vậy ai đủ điều kiện để đăng ký hộ kinh doanh?
Người đăng ký phải là công dân Việt Nam từ đủ 18 tuổi, có đầy đủ năng lực hành vi dân sự. Có thể đăng ký dưới danh nghĩa cá nhân, nhóm người cùng góp vốn hoặc hộ gia đình. Mỗi người chỉ được đứng tên một hộ kinh doanh duy nhất trên toàn quốc.
Ngoài ra, cần có địa điểm kinh doanh hợp pháp, không kinh doanh ngành nghề bị cấm, và nếu có thuê người làm thì không được vượt quá 10 lao động thường xuyên – đây là giới hạn quan trọng để phân biệt với doanh nghiệp nhỏ.
Thủ tục đăng ký hộ kinh doanh hiện nay khá đơn giản: chỉ cần nộp hồ sơ tại UBND cấp huyện/quận, gồm:
- Giấy đề nghị đăng ký hộ kinh doanh (theo mẫu);
- Bản sao CCCD/CMND của người đứng tên;
- Hợp đồng thuê nhà hoặc mặt bằng (nếu không phải nhà riêng);
- Biên bản thỏa thuận nếu có nhóm người cùng góp vốn.
Thời gian xử lý hồ sơ thường chỉ từ 3 đến 5 ngày làm việc là có giấy chứng nhận đăng ký.
Về nghĩa vụ thuế, theo Thông tư 40/2021/TT-BTC, hộ kinh doanh có doanh thu dưới 100 triệu đồng/năm được miễn hoàn toàn thuế GTGT và thuế TNCN. Nếu trên mức này, hộ phải nộp thuế khoán – tức số thuế được ấn định trước theo doanh thu dự kiến, ngành nghề, địa bàn kinh doanh.
Tuy nhiên, hình thức thuế khoán sẽ chính thức bị xóa bỏ từ ngày 1/1/2026, theo Nghị quyết 107/2025/QH15 được Quốc hội thông qua vào tháng 5/2025. Thay vào đó, mọi hộ kinh doanh đều phải chuyển sang kê khai thuế dựa trên doanh thu thực tế phát sinh, có thể qua hóa đơn điện tử hoặc phần mềm kết nối cơ quan thuế.
Trong giai đoạn chuyển tiếp, từ ngày 1/7/2025 đến hết năm 2025:
- Những hộ có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên, hoạt động trong các lĩnh vực như bán lẻ, ăn uống, dịch vụ, vận tải… đã bắt buộc dùng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền (từ 1/6/2025 theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP).
- Những hộ nhỏ hơn vẫn có thể áp dụng thuế khoán như trước, nhưng cần chuẩn bị tinh thần và năng lực để chuyển đổi vào năm sau.
Vì vậy, việc đăng ký hộ kinh doanh từ sớm, thực hiện nghĩa vụ thuế minh bạch, không chỉ là tuân thủ quy định mà còn giúp người kinh doanh nhỏ sẵn sàng hòa nhập với hệ thống quản lý thuế hiện đại, công bằng và tự động hơn trong tương lai.