Ông bà sống vì gia đình, người trẻ sống vì chính mình: Sự chuyển dịch âm thầm trong lối sống người Việt

Từ gia đình là “trung tâm” đến cá nhân là “trọng tâm”

Trong ký ức của nhiều người Việt, thế hệ ông bà, cha mẹ luôn gắn liền với những hy sinh thầm lặng. Họ sống vì gia đình, lấy sự an yên của người thân làm niềm vui, coi trách nhiệm là cốt lõi của hạnh phúc.

Không ít người từng gác lại ước mơ riêng để vun vén cho con cháu, đặt lợi ích tập thể lên hàng đầu. Với họ, “sống có tình” không phải là lý tưởng cao xa mà là thứ hiển nhiên. Câu nói “hy sinh đời bố, củng cố đời con” là minh chứng cho một thời kỳ mà gia đình là trung tâm của đời sống.

Thế hệ đi trước lớn lên trong điều kiện khó khăn, nơi mà sinh tồn và gắn bó là hai yếu tố sống còn. Gia đình khi ấy không chỉ là nơi trú ngụ, mà còn là chốn để nương tựa và trao gửi niềm tin.

Trong những mái nhà ngói đơn sơ, bữa cơm tuy đạm bạc nhưng đầy tiếng cười; ông bà có thể thức dậy từ 4 giờ sáng nấu cháo, chỉ để lo cho cháu ăn học đầy đủ. Đó là thời đại mà giá trị của con người gắn liền với khả năng chăm lo cho người khác.

Thế nhưng, theo thời gian, dòng chảy kinh tế – xã hội đã khiến mọi thứ đổi thay. Khi đô thị hóa, giáo dục quốc tế, và công nghệ số phát triển, thế hệ trẻ được tiếp xúc sớm hơn với những tư tưởng hiện đại. Họ được học cách yêu bản thân, tìm kiếm đam mê cá nhân, và tự do định đoạt cuộc sống của mình.

Sự chuyển dịch này không ồn ào, nhưng dần bộc lộ rõ nét qua những lựa chọn sống: không kết hôn sớm, không sinh con nếu chưa sẵn sàng, lựa chọn sống một mình thay vì gắn bó với đại gia đình, hay nghỉ việc để theo đuổi đam mê cá nhân.

Người trẻ và lựa chọn “sống cho mình”: Tự do hay cô đơn?

Thế hệ trẻ ngày nay đang bước vào kỷ nguyên của “sống cho bản thân” – một lựa chọn từng bị xem là ích kỷ. Họ không còn xem việc lập gia đình, sinh con là “nghĩa vụ phải làm trước tuổi 30”, cũng không đặt tiêu chí ổn định lên hàng đầu. Những cụm từ như “healing”, “work-life balance” hay “đừng sống vì người khác” xuất hiện tràn ngập trên mạng xã hội, phản ánh rõ tinh thần của lớp người trẻ dám tách mình ra khỏi quỹ đạo truyền thống.

Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng, lối sống cá nhân hóa này cũng đặt ra không ít câu hỏi. Việc đề cao cái tôi có thể dẫn tới sự rời rạc trong kết nối gia đình. Một số người trẻ lựa chọn không ăn Tết ở quê vì “muốn nghỉ ngơi đúng nghĩa”, từ chối trách nhiệm chăm sóc cha mẹ già vì “tôi cũng có cuộc sống của riêng mình”. Trong khi đó, thế hệ lớn tuổi – những người vốn quen hy sinh – lại khó chấp nhận sự “xa cách văn hóa” ngày càng rõ rệt này. Họ cảm thấy hụt hẫng, đôi khi tổn thương, khi con cháu không còn đặt “gia đình” ở vị trí trung tâm.

Tuy nhiên, nhìn một cách công bằng, sự chuyển dịch này không hoàn toàn tiêu cực. Lối sống hiện đại giúp người trẻ tránh rơi vào vòng xoáy của trách nhiệm vô hình. Họ chăm sóc sức khỏe tinh thần tốt hơn, hiểu bản thân nhiều hơn và sống có chủ đích hơn. Nếu ông bà từng lặng lẽ hy sinh mà không ai hay, thì người trẻ hôm nay chọn cách sống không hối tiếc. Điều quan trọng là tìm được điểm cân bằng – giữa trách nhiệm và tự do, giữa bản thân và gia đình.

Khi xã hội thay đổi, không có lối sống nào là tuyệt đối đúng hay sai. Có chăng, điều cần thiết là sự thấu hiểu giữa các thế hệ: thế hệ cũ hiểu rằng người trẻ không vô tâm, chỉ đang sống theo cách khác; còn người trẻ học cách lắng nghe, giữ gìn giá trị gia đình không bằng cách đánh đổi, mà bằng cách chọn lọc tiếp nối trong tự do.