Nông dân Thái Nguyên rẽ ngang từ thợ ảnh sang trồng loại trái "ăn là nhớ", mỗi năm thu hoạch 10 tấn, lợi nhuận hàng trăm triệu đồng

Lối rẽ bất ngờ từ “ngã ba cuộc đời”

Giữa vùng đồi Phú Thượng (Võ Nhai, Thái Nguyên), khi sương sớm vẫn còn phảng phất trên tán lá, vợ chồng nông dân ông Kiều Thượng Chất đã cần mẫn bên vườn na. Họ lặng lẽ thụ phấn cho từng bông hoa đang nở rộ – công việc đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên nhẫn và hiểu biết kỹ thuật. Ít ai biết rằng người đàn ông này từng là một thợ ảnh có tiếng trong vùng, từng gắn bó hàng chục năm với những khung hình cưới hỏi. Nhưng khi nghề chụp ảnh lùi bước trước sự phổ biến của điện thoại thông minh, ông Chất chọn một hướng đi tưởng chừng không liên quan: trồng na trên đất đồi bạc màu.

Hơn 15 năm trước, ông thử nghiệm trồng na trên một sườn đồi khô cằn. Bất ngờ, cây hợp đất, phát triển xanh tốt và cho quả ngọt. Cảm nhận tiềm năng từ loại cây này, ông quyết định đầu tư nghiêm túc: học hỏi kỹ thuật, cải tiến phương pháp, ứng dụng công nghệ tưới tự động và triển khai thâm canh tăng vụ. Từ một người mới, ông trở thành nông dân tiên phong trong canh tác na bài bản tại Võ Nhai.

Từ thụ phấn bổ sung đến rải vụ: Chăm chút từng bông hoa

Bí quyết thành công của ông Chất đến từ việc không ngừng học hỏi và đổi mới kỹ thuật. Điển hình là phương pháp thụ phấn bổ sung – công đoạn được ví như “đỡ đẻ” cho mỗi bông hoa. Thay vì để cây tự thụ phấn, ông dùng phấn hái từ chiều hôm trước, để qua đêm cho chín rồi dùng tay đẩy nhẹ vào nhụy hoa – kỹ thuật ông học được từ nông dân Đài Loan. Cách làm này giúp quả đậu đều, đẹp mã và có hương vị ngọt sắc.

Không dừng lại ở canh tác chính vụ, ông Chất còn thực hiện mô hình na rải vụ, tức là kích thích cây ra hoa, đậu quả vào những thời điểm khác nhau trong năm. Dù sản lượng vụ hai chỉ đạt 50–70% so với chính vụ, nhưng nhờ lệch mùa, giá bán cao gấp rưỡi. Có lúc, thương lái phải “xếp hàng” chờ thu mua tận vườn.

Cùng với kỹ thuật thụ phấn, ông còn áp dụng đồng bộ các biện pháp kỹ thuật: cắt tỉa tạo tán, bón phân hữu cơ, bọc túi chống sâu bệnh, khoan giếng tưới nhỏ giọt, kiểm soát thời điểm tuốt lá… Vườn na gần 400 gốc cho thu hoạch gần 10 tấn mỗi năm, mang lại lợi nhuận khoảng 300 triệu đồng. Với ông, “làm ra quả na không chỉ để bán, mà phải khiến người ăn một lần là nhớ mãi”.

Tư duy người nông dân chuyên nghiệp

Ông Chất không giấu bí quyết mà sẵn sàng chia sẻ, vận động bà con cùng làm. Từ 3 hộ đầu tiên với diện tích 1,5 ha, nay vùng na thâm canh ở xóm Phượng Hoàng đã mở rộng hơn 20 ha. Vườn na của ông cũng được chọn làm mô hình tiêu biểu trong Dự án ứng dụng khoa học kỹ thuật thâm canh na rải vụ (2021–2024).

Điểm đáng quý là tư duy làm nông có kế hoạch, có dự phòng, biết thích nghi với biến đổi khí hậu. Ông theo dõi chặt lịch thời tiết, điều chỉnh thời điểm phun chế phẩm, tỉa cành, tuốt lá. Dù cuối năm khô hạn khiến một số cây chết, hoa nở muộn, ông vẫn kiên trì chăm sóc, duy trì năng suất ổn định.

Không ngừng cải tiến, ông thử nghiệm các giống mới như na Thái, na dứa Đài Loan, na sầu riêng – cho quả to, ngọt và thu hoạch lệch vụ, tránh cảnh “được mùa mất giá”. Với ông Chất, mỗi cây na là kết quả của kiến thức, kinh nghiệm và cả tâm huyết.