Nông dân Thái Nguyên gói trọn hương vị trời đất trong “quả nắng không hạt”, nâng tầm đặc sản vùng cao, mang lại thu nhập tốt

Nông dân Thái Nguyên gìn giữ và phát triển thương hiệu hồng không hạt

Nông dân Thái Nguyên đang bền bỉ gìn giữ và nâng tầm giá trị giống đặc sản ở tỉnh Bắc Kạn cũ - hồng không hạt, loại quả giòn, thơm, đặc biệt không hạt do phần nhân bị thoái hóa. Giống hồng trơn này có vị thanh mát, được thị trường ưa chuộng từ lâu đời. Ở các xã phía Bắc như Quảng Bạch, Nam Cường, Đồng Phúc, Nà Phặc, nhiều cây hồng hơn 100 năm tuổi vẫn cho năng suất cao, minh chứng cho sức sống bền bỉ của giống quý. Thống kê năm 2024 cho thấy diện tích hồng không hạt toàn vùng đạt trên 830 ha, trở thành nguồn nguyên liệu quan trọng cho sản xuất hàng hóa.

Vào mùa thu hoạch, thôn Nà Chom (xã Đồng Phúc) rực rỡ sắc vàng đỏ khi hồng chín đồng loạt. Bà con tất bật thu hái, thương lái thu mua với giá 20–25 nghìn đồng/kg. Trước đây, địa hình dốc và đường đất nhỏ hẹp gây trở ngại lớn cho vận chuyển. Tuy nhiên, tuyến đường bê tông mới mở đến tận khu sản xuất đã giúp nông dân thuận lợi hơn trong thu hoạch và tiêu thụ, rút ngắn thời gian đưa sản phẩm ra thị trường.

Tại Hợp tác xã (HTX) Đồng Lợi, xã Đồng Phúc, những quả hồng cỡ lớn được lựa chọn để chế biến hồng sấy dẻo bằng hệ thống năng lượng mặt trời. Sản phẩm có độ dẻo dai, thơm ngọt, bảo quản và vận chuyển dễ dàng, bán được giá cao hơn, mở ra hướng đi mới nâng cao giá trị quả hồng. Ông Đồng Văn Lợi – Giám đốc HTX chia sẻ năm 2023 HTX thu hoạch 11 tấn hồng, nhưng năm 2024 mất mùa chỉ còn 2 tấn. Năm nay, dù thời tiết tiếp tục ảnh hưởng, sản lượng dự kiến vẫn đạt 5–6 tấn. HTX kiên trì canh tác hữu cơ và xây dựng mô hình nông nghiệp gắn với du lịch trải nghiệm, đưa hồng không hạt đến gần hơn với du khách và người tiêu dùng.

Bảo tồn giống quý, liên kết sản xuất và mở rộng thị trường

Gần 20 năm qua, tỉnh Bắc Kạn cũ liên tục triển khai các chương trình nghiên cứu, bảo tồn và phát triển giống hồng không hạt. Từ năm 2007, hàng loạt dự án khoa học – công nghệ được thực hiện: tuyển chọn cây đầu dòng, xây dựng vườn ươm, hoàn thiện quy trình nhân giống và kỹ thuật thâm canh. Nhờ vậy, địa phương chủ động được nguồn giống chất lượng, chuyển giao kỹ thuật cho nông dân, từng bước hình thành vùng sản xuất tập trung.

Một dấu mốc quan trọng là năm 2010, hồng không hạt Bắc Kạn được cấp Văn bằng bảo hộ chỉ dẫn địa lý, được ví như “tấm hộ chiếu” mở rộng thị trường. Hội Hồng không hạt được thành lập, logo và nhãn mác sản phẩm được thiết kế, đóng gói gắn tem truy xuất nguồn gốc, giúp tăng nhận diện thương hiệu. Giai đoạn 2012–2020, các dự án cải tạo diện tích già cỗi, trồng mới theo hướng hàng hóa và ứng dụng kỹ thuật thâm canh đã giúp năng suất tăng 20–25%, hiệu quả kinh tế cao hơn khoảng 20% so với sản xuất đại trà.

Gần đây, tỉnh đẩy mạnh liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ. Tiêu biểu là Dự án liên kết chuỗi thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới do HTX Tân Phong, xã Quảng Bạch chủ trì, quy mô 33 ha. Giám đốc HTX Chu Văn Tỵ cho biết, nhờ được hỗ trợ kỹ thuật, hợp tác xã mở rộng liên kết với bà con, nâng cao giá trị sản phẩm và đảm bảo đầu ra ổn định. Theo ông Triệu Quang Hùng, Chủ tịch UBND xã Đồng Phúc, toàn xã hiện có hơn 100 ha hồng không hạt, 80% diện tích đã cho thu hoạch. Chính quyền khuyến khích mở rộng diện tích, tăng năng suất, gắn phát triển cây hồng với du lịch trải nghiệm, đồng thời phối hợp các viện nghiên cứu để đẩy mạnh chế biến hồng sấy khô, hồng treo gió.

Từ những cây hồng cổ thụ đến các vườn được chăm sóc bài bản, từ trái hồng tươi đến các sản phẩm chế biến sâu, hồng không hạt Bắc Kạn tiếp tục khẳng định vị thế đặc sản vùng cao. Đây là minh chứng cho sự kiên trì bảo tồn giống quý và ứng dụng khoa học – công nghệ trong sản xuất. Với những nỗ lực bền bỉ của nông dân và chính quyền địa phương, hồng không hạt không chỉ là nông sản truyền thống mà còn hứa hẹn vươn xa, góp phần nâng cao thu nhập, tạo sinh kế bền vững cho cộng đồng miền núi.