Nông dân Ninh Bình giữ nghề trăm năm, chắt giọt vàng từ biển, tạo nên thương hiệu chuẩn OCOP
Từ bàn tay cần cù của người nông dân Ninh Bình, sản phẩm này đã trở thành đặc sản trăm năm mang hương vị đậm đà của biển cả.
Niềm tự hào của nông dân ven biển Ninh Bình
Những ngày cuối năm, làng Sa Châu (xã Giao Hưng, tỉnh Ninh Bình) rộn ràng hơn thường lệ. Mùi mắm thơm len lỏi khắp ngõ, người dân tất bật lọc mắm, đóng chai chuẩn bị hàng cho thị trường Tết. Trải qua hàng trăm năm, những nông dân nơi đây vẫn miệt mài giữ nghề, làm nên thứ “giọt vàng của biển” nước mắm Sa Châu – đặc sản mang đậm hương vị quê hương.
Theo các bậc cao niên, nghề làm nước mắm Sa Châu hình thành từ cư dân ven biển sống bằng nghề chài lưới. Tận dụng nguồn tôm cá dồi dào, họ sáng tạo nên loại nước chấm mặn mòi, trở thành biểu tượng văn hóa ẩm thực của vùng châu thổ sông Hồng. Nước mắm Sa Châu không chỉ là sản phẩm kinh tế mà còn là ký ức và niềm tự hào của người dân miền biển.
Trong căn nhà nhỏ thơm nức mùi mắm, ông Trần Minh Sơ (70 tuổi, xóm Mỹ Bình) đang cẩn thận kiểm tra từng chum mắm đã ủ đủ ngày. Hơn nửa đời gắn bó với nghề, ông thuộc lòng từng công đoạn, từ khâu chọn nguyên liệu, ủ chượp đến chắt lọc nước mắm tinh.
“Làm mắm là nghề đòi hỏi sự kiên trì. Mắm ngon hay không còn phụ thuộc vào thời tiết, vào cách muối và kinh nghiệm người làm”, ông chia sẻ.
Để tạo ra giọt mắm chuẩn Sa Châu, người dân phải ủ cá, tôm tươi cùng muối Bạch Long trong hai năm liên tiếp. Mắm được “dãi nắng dầm sương” ít nhất 18 tháng để chín tự nhiên, cho màu cánh gián trong, vị đậm đà mà không gắt. Gia đình ông Sơ hiện duy trì hơn 50 chum mắm lớn, mỗi năm cung cấp ra thị trường 3.000–4.000 lít. Dịp Tết, khách đặt hàng tăng gấp đôi, không chỉ người địa phương mà cả người xa quê vẫn tìm về mua để biếu, để giữ lại hương vị truyền thống.
Giữ nghề trăm năm, nâng tầm thương hiệu làng mắm truyền thống
Theo ông Phùng Văn Trung – Trưởng phòng Kinh tế - Hạ tầng xã Giao Hưng, làng nghề nước mắm Sa Châu hiện có khoảng 50 hộ duy trì sản xuất, mỗi năm xuất bán hàng trăm nghìn lít nước mắm cá, mực, tôm và mắm tôm đặc. Những năm gần đây, người làm nghề đã mạnh dạn đầu tư máy lọc, dây chuyền đóng chai, tem truy xuất nguồn gốc, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Nhờ đó, thương hiệu nước mắm Sa Châu dần khẳng định vị thế tại các hội chợ OCOP và chương trình đặc sản vùng miền, với hơn 20 sản phẩm đạt chứng nhận OCOP.
Ông Vũ Văn Hậu – chủ cơ sở nước mắm truyền thống Phước Hậu cho biết, gia đình ông sản xuất khoảng 20.000 lít mắm mỗi năm, dịp Tết lượng bán tăng gấp đôi.
“Chúng tôi chú trọng bao bì, mẫu mã bắt mắt, làm quà biếu tiện lợi như chai sành, giỏ quà 1–2 lít hay thùng 5–10 lít. Có tem QR truy xuất, khách chỉ cần quét mã là biết rõ quy trình sản xuất”, ông nói.
Tuy nhiên, thách thức lớn nhất hiện nay là việc kế thừa nghề. Ngày càng ít người trẻ theo nghề, trong khi việc sản xuất trong khu dân cư đôi khi gây mùi, diện tích chật hẹp khiến các hộ khó mở rộng quy mô. Chính quyền địa phương đang đề xuất quy hoạch khu sản xuất riêng nhằm bảo đảm môi trường và giúp người dân yên tâm gắn bó với nghề.
Ông Trung cho biết thêm: “Chúng tôi xác định nước mắm Sa Châu là sản phẩm mang giá trị kinh tế và văn hóa cao. Thời gian tới, xã sẽ tiếp tục hỗ trợ hộ sản xuất hoàn thiện bao bì, nhãn hiệu, tập huấn quy trình an toàn, mở rộng tiêu thụ, gắn phát triển làng nghề với du lịch trải nghiệm”.
Giữa vô số thương hiệu nước mắm công nghiệp, nước mắm Sa Châu vẫn giữ được vị mặn mòi chân thật, là kết tinh của biển cả và bàn tay cần cù của người nông dân ven biển. Mỗi giọt mắm không chỉ là hương vị quê nhà, mà còn là niềm tự hào của một làng nghề trăm năm vẫn vẹn nguyên hồn biển.