Nông dân Nghệ An làm giàu nhờ cây dược liệu cho thu nhập gấp 5–10 lần so với cây truyền thống

Nông dân miền núi Nghệ An đổi thay nhờ mô hình dược liệu và cây trồng giá trị cao

Tại bản Mường Piệt, xã Thông Thụ (Nghệ An), ông Quang Văn Thanh – trưởng bản dẫn mọi người thăm khu vườn mắc ca mới hơn một năm tuổi. Những hàng cây xanh mướt trải dài trên triền đồi cho thấy sức sống mạnh mẽ. Theo ông Thanh, bản có 6 hộ được hỗ trợ trồng theo Đề án thuộc Chương trình 1719, riêng gia đình ông trồng 300 cây. Tỷ lệ cây sống cao, sinh trưởng tốt và được kỳ vọng cho thu bói trong vài năm tới.

Sự xuất hiện của cây mắc ca mang theo hy vọng đổi mới sinh kế cho người dân các bản Mường Piệt, Mường Phú và Na Lướm. Chính quyền xã phối hợp cơ quan chuyên môn mở lớp tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật và khuyến khích người dân tận dụng đất trống, đồi núi kém hiệu quả để chuyển đổi cây trồng. Đến nay, xã có 29 hộ trồng mắc ca từ nguồn hỗ trợ của Chương trình Mục tiêu quốc gia. Các hộ được cấp giống, phân bón, hướng dẫn kỹ thuật và có đầu ra ổn định, qua đó tạo sự yên tâm trong sản xuất.

Cùng thời điểm, xã Mường Xén phát triển mô hình trồng sa nhân tím cho các hộ nghèo và cận nghèo người Mông với tổng kinh phí hỗ trợ 660 triệu đồng. Gần 70.000 cây sa nhân tím được trồng xen trong vườn đào, dưới tán rừng tự nhiên hoặc rừng trồng 2–3 năm tuổi, tỷ lệ sống trên 95%. Sa nhân tím là loại cây cho hiệu quả kinh tế cao, đồng thời có bộ rễ phát triển giúp giữ đất, hạn chế xói mòn. Khi bước vào thời kỳ thu hoạch ổn định (từ năm thứ ba), mỗi ha có thể đạt năng suất 1 – 1,5 tấn quả tươi, mang về 50 – 70 triệu đồng, cao hơn nhiều so với các loại cây truyền thống như ngô hay sắn.

Nhờ lợi thế trồng xen, mô hình sa nhân tím còn tạo thảm thực vật đa tầng, tăng khả năng giữ ẩm, cải thiện chất lượng đất và góp phần bảo vệ rừng. Đây được xem là hướng đi quan trọng giúp người dân vùng cao vừa tăng thu nhập, vừa duy trì sinh kế bền vững.

Vùng dược liệu hình thành từ nỗ lực của nông dân và chương trình quốc gia

Tại các xã vùng cao của huyện Tương Dương (cũ) như Yên Hòa, Yên Na, Nga My hay Tam Thái, nhiều hộ dân đang tận dụng đất đồi và diện tích rừng để trồng dược liệu theo Dự án 3 về phát triển nông – lâm nghiệp bền vững. Hai mô hình trồng dược liệu được triển khai với 35 hộ tham gia. Ở xã Yên Hòa, cây khôi nhung tía được trồng trên hơn 3 ha dưới tán rừng săng lẻ, tỷ lệ sống gần 100%. Bên cạnh đó, người dân các bản Cọc, Yên Tân trồng thêm ba kích và chè hoa vàng trong các khu rừng tự nhiên.

Sau 3 năm, xã Yên Hòa đã hình thành hơn 9 ha dược liệu, trở thành nguồn hỗ trợ sinh kế cho gần 100 hộ nghèo và cận nghèo. Việc trồng dược liệu dưới tán rừng giúp người dân có nguồn thu ổn định hơn, đồng thời tăng cường độ che phủ rừng và góp phần bảo tồn hệ sinh thái. Những mô hình này, dù mới ở giai đoạn đầu, đã mở ra hướng phát triển kinh tế rừng bền vững tại các xã vùng cao.

Nghệ An hiện sở hữu hơn 1.000 loài cây dược liệu quý và được xem là một trong những “kho báu xanh” lớn của cả nước. Trong khuôn khổ Tiểu dự án 2 và Dự án 3 thuộc Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021–2030, tỉnh đã hình thành hơn 1.450 ha vùng trồng dược liệu. Một số cây trồng có quy mô lớn như chanh leo, gấc, nghệ, thảo đậu khấu nam. Các loại quế, bồ bồ, hành tăm được trồng phân tán ở vùng trung du và miền núi trong khi cây thuốc nam như hòe, cà gai leo, mã đề, chè vằng, kim tiền thảo đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước.

Đáng chú ý, các loài quý hiếm như sâm Puxailaileng, sâm bảy lá một hoa, lan kim tuyến, đỗ trọng hay sa nhân tím đã được trồng thử nghiệm tại vùng núi cao. Việc phát triển những vùng nguyên liệu dược liệu tập trung đang giúp hình thành chuỗi sản xuất khép kín từ trồng, thu hái đến chế biến và tiêu thụ. Thực tế cho thấy thu nhập từ cây dược liệu cao hơn nhiều lần so với cây truyền thống, có loại đạt hiệu quả kinh tế gấp 10 lần, mở ra cơ hội làm giàu ngay trên mảnh đất quê hương cho nông dân miền núi.