Nông dân Nghệ An chế "thần khí" ngay sân nhà, vừa cứu làng quê thoát cảnh khó khăn, vừa giữ lại được cả bao tải tiền mồ hôi công sức

Từ hồi ức đói nghèo đến giấc mơ công nghệ giữa sân nhà

Cuối tháng 5/2025, giữa xóm Hùng Sơn (xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, Nghệ An), một chiếc máy bay không người lái cũng không gây chú ý bằng chiếc máy sấy lúa do nông dân Trần Hoài Nam tự mày mò sáng chế. Không phòng thí nghiệm, không xưởng cơ khí, ông Nam năm nay tròn 60 tuổi chỉ có sân nhà làm xưởng, bút chì và vở cũ làm sổ thiết kế, cùng một ký ức chưa nguôi về thời nghèo đói nơi ruộng đồng quê hương.

Xuất thân là lính quân khí, rồi làm thợ sửa ô tô tại TP. Vinh, ông Nam sau đó quay về quê trồng lúa, làm vườn. Nhưng ký ức về những ngày mẹ rang gạo trong chảo gang, giã từng hạt bằng chày để có cơm ăn mùa giáp hạt vẫn luôn ám ảnh ông. Sau nhiều năm quan sát công nghệ sấy lúa ở Đồng bằng sông Cửu Long, ở Thái Lan, ông nhận ra: chất lượng gạo phụ thuộc rất lớn vào khâu sấy sau thu hoạch.

Không ai tin một nông dân có thể làm ra máy sấy lúa. Thế nhưng, trong suốt năm 2024, ông bắt tay chế tạo: tự học nguyên lý, chụp ảnh máy sấy tại các nhà máy lớn, vẽ lại mô hình trên giấy, mày mò từ sắt vụn và lắp ráp từng chi tiết. Mỗi ngày, sân nhà ông vang tiếng máy cắt, mùi khói hàn và những thất bại nối tiếp thử nghiệm. Cho đến cuối tháng 5/2025, chiếc máy sấy đầu tiên vận hành trơn tru – kịp lúc Nghệ An hứng chịu đợt mưa kéo dài khiến lúa ẩm mốc, không thể phơi ngoài trời.

“Phao cứu sinh” cho nông dân giữa mùa mưa

Chiếc máy sấy của ông Nam nhanh chóng trở thành tâm điểm của cả xã. Trong lúc bà con lo lắng vì lúa nảy mầm hàng loạt, thì máy của ông sấy được 1,5 tấn mỗi mẻ trong 4 giờ, sử dụng nhiên liệu than củi tiết kiệm, không gây khói, không ô nhiễm. “May nhờ máy của ông Nam, 5 tấn lúa nhà tôi không phải bỏ đi”, bà Nguyễn Thị Hương, người dân địa phương chia sẻ.

Lò sấy được thiết kế theo cơ chế thu nhiệt khép kín, có quạt gió đưa hơi nóng qua biến tần giúp hút ẩm đều hạt lúa. Mỗi mẻ chỉ tiêu tốn khoảng 15 kg củi và vài số điện, thấp hơn nhiều lần so với chi phí máy công nghiệp.

Không chỉ người dân, cả thương lái cũng bất ngờ. Ông Nguyễn Đức Thuận – chuyên thu mua và xuất khẩu gạo nhận định: “Lúa sấy bằng máy của ông Nam có độ ẩm lý tưởng, gạo thơm, chắc hạt, đẹp mã và lợi gạo hơn phơi nắng. Nếu có thêm hệ thống tự động đổ ra thì quá hoàn hảo”.

Trong những ngày đầu vận hành, cả làng kéo đến xem, người mang lúa, người quay video, chia sẻ lên mạng xã hội. Dù quá tải, ông Nam vẫn kiên quyết không từ chối ai. Ông nói: “Mỗi hạt lúa là công sức cả vụ. Thấy bà con tiếc lúa ẩm mốc, tôi không thể làm ngơ”.

Người nông dân làm chủ công nghệ

Chiếc máy sấy không chỉ cứu lúa mà còn thay đổi cách nhìn về công nghệ sau thu hoạch. Theo ông Nam, sấy đúng cách giúp lớp cám gạo hóa tinh dầu, thấm ngược vào trong, tạo độ dẻo và hương thơm cho gạo. Đồng thời, còn giúp diệt mầm, chống mối mọt, kéo dài thời gian bảo quản.

Ông Trần Văn Thiện – Chủ tịch Hội Nông dân xã Kim Liên khẳng định: “Sáng chế máy sấy của ông Nam là bước tiến lớn. Trong mùa mưa, nếu không có lò sấy, hàng trăm tấn lúa có thể hư hỏng. Chúng tôi đang đề xuất công nhận ông là Nhà khoa học của nhà nông”.

Tuy nhiên, điều khiến nhiều người cảm phục không chỉ là chiếc máy, mà là tinh thần chia sẻ của ông Nam. Ông nói thẳng: “Tôi không có ý định kinh doanh riêng. Ai muốn học, tôi chia sẻ bản vẽ, hướng dẫn vận hành. Chỉ mong mỗi hợp tác xã có một máy như thế để bà con yên tâm khi mưa gió đến”.

Trong bối cảnh giá lúa thất thường, thời tiết ngày càng cực đoan, thì những sáng kiến từ người trong cuộc, chính những nông dân như ông Nam mới thực sự làm thay đổi nền nông nghiệp. Từ mảnh sân nhà, một chiếc máy sấy ra đời, nhưng giá trị lan tỏa của nó thì vượt xa ngoài khuôn viên ấy. Nó không chỉ làm khô lúa, mà còn thắp lên niềm tin rằng người nông dân Việt có thể làm chủ công nghệ, cải tiến sản xuất từ chính ruộng đồng quê mình.