Nông dân An giang nâng tầm món đặc sản Ba Chúc, vừa tạo sinh kế vừa gìn giữ nét đặc sắc văn hóa

Nông dân Ba Chúc vào mùa làm mắm

Không nằm ở vùng đầu nguồn dồi dào cá tôm, nhưng xã Ba Chúc (tỉnh An Giang) vẫn duy trì và phát triển nghề làm mắm truyền thống, đặc biệt sôi động trong mùa nước nổi. Đây là thời điểm giúp nhiều hộ gia đình tăng thêm thu nhập, cải thiện đời sống và giữ gìn một nghề đặc trưng của vùng biên giới.

Khoảng một tuần trở lại đây, từ sáng sớm đến chiều muộn, không khí tại các cơ sở làm mắm ở Ba Chúc trở nên nhộn nhịp. Phần lớn lao động là phụ nữ, tất bật với công việc làm cá, sơ chế và chuẩn bị nguyên liệu. Tại cơ sở mắm Chín Ngón ở ấp Núi Nước, hoạt động diễn ra liên tục. Chủ cơ sở, bà Nguyễn Thị Đẹp – người đã gắn bó hơn 40 năm với nghề cho biết mùa lũ lớn năm nay mang đến nguồn cá dồi dào, giúp sản xuất mắm diễn ra thuận lợi. Các loại cá chính được sử dụng gồm cá chốt, cá linh và cá lóc.

Theo bà Đẹp, quy trình làm mắm truyền thống gồm: làm sạch cá, ủ muối trong một tháng, sau đó rửa sạch, rắc thính, chao đường thốt nốt và tiếp tục ủ thêm sáu tháng. Nhờ sử dụng nguyên liệu tự nhiên và công thức lâu đời, mắm có màu đẹp, mùi thơm đặc trưng mà không cần chất bảo quản. Chính sự chỉn chu đó giúp mắm Chín Ngón được khách hàng trong và ngoài nước tin tưởng. Khách du lịch đến Khu Di tích Ba Chúc thường ghé mua, có đoàn mua đến 300kg mỗi lần.

Bình quân mỗi ngày, cơ sở thu mua gần 1 tấn cá để làm nguyên liệu, tạo việc làm cho hàng chục lao động nhàn rỗi tại địa phương. Thu nhập mỗi lao động từ 300.000–400.000 đồng/ngày – mức khá hơn so với nhiều công việc thời vụ khác. Đây là nguồn sinh kế quan trọng trong những tháng nước nổi.

Tại ấp An Định A, bà Đỗ Thị Hà – người có hơn 10 năm kinh nghiệm làm mắm cá đồng cho biết mắm mùa nước nổi luôn ngon hơn do cá tươi và chắc thịt. Mỗi năm, bà sản xuất 2–3 tấn mắm để cung cấp cho người dân trong và ngoài xã. Theo bà Hà, mắm để lâu càng thấm vị, là món ăn gắn liền với bữa cơm của nhiều gia đình vùng sông nước.

Nghề truyền thống giữ nét văn hóa ẩm thực vùng sông nước và tạo sinh kế bền vững

Mùa nước nổi kéo dài hơn ba tháng, mang theo nguồn thủy sản từ các con sông tràn về ruộng đồng. Người dân tranh thủ đặt lú, giăng lưới, cắm câu để khai thác và tận hưởng nguồn lợi thiên nhiên. Phần cá tôm bắt được được sử dụng để ăn tươi, phần dư được chế biến thành khô, mắm để dùng lâu dài hoặc bán tăng thu nhập.

Toàn xã Ba Chúc hiện có khoảng 15 hộ làm nghề mắm. Nghề có thể duy trì quanh năm, nhưng chỉ mùa nước nổi mới là “thời điểm vàng” để làm ra những mẻ mắm ngon nhất. Đó cũng là lúc các cơ sở tăng sản lượng, hình thành nét đặc trưng trong đời sống kinh tế của vùng biên giới An Giang.

Dù cuộc sống ngày càng hiện đại, thực phẩm đa dạng hơn, nhưng mắm vẫn giữ vị trí đặc biệt trong văn hóa ẩm thực của người dân địa phương. Món mắm dân dã, ăn kèm cơm trắng hay dùng làm nguyên liệu cho nhiều món đặc sản miền Tây, vẫn mang sức hấp dẫn riêng không thể thay thế. Với nhiều hộ dân, nghề làm mắm không chỉ mang lại thu nhập mà còn là cách gìn giữ truyền thống của cha ông.

Nghề làm mắm Ba Chúc, dù quy mô nhỏ lẻ vẫn đóng vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế – xã hội của địa phương. Việc duy trì nghề giúp tạo việc làm thời vụ cho lao động nhàn rỗi, góp phần giữ chân người dân vùng biên giới và thúc đẩy du lịch cộng đồng. Những khạp mắm đặc trưng, kết tinh từ kinh nghiệm và sản vật mùa nước nổi, đã trở thành nét riêng của Ba Chúc trong hành trình bảo tồn giá trị ẩm thực truyền thống.