Nhật Bản đầu tư mạnh vào châu Phi, cạnh tranh với TQ

Reuters dẫn lời người phát ngôn của chính phủ Nhật Bản Yashukisa Kawamura cho biết 30 tỉ đô la Mỹ mà Nhật Bản cam kết bao gồm khoản tiền 21 tỉ đô la Mỹ cam kết tại hội nghị lần này và 9 tỉ đô la Mỹ còn lại cam kết từ TICAD-5 diễn ra năm 2013 tại Tokyo.

Mở rộng đầu tư tại các thị trường tiềm năng

Đây là lần đầu tiên hội nghị TICAD được tổ chức tại châu Phi, 5 hội nghị trước đó đều được tổ chức tại Nhật Bản. Với việc lần đầu tiên hội nghị TICAD diễn ra tại châu Phi, có thể thấy rõ sự dịch chuyển trong chiến lược của Nhật Bản. Đây được xem là bước đi tiếp theo trong chiến lược mở rộng đầu tư tại các thị trường tiềm năng nhất thế giới của Nhật Bản. Cách đây vài tháng, một gói hỗ trợ có trị giá tương đương cũng đã được Nhật Bản cam kết với Ấn Độ.

Hội nghị TICAD không chỉ có sự tham dự của các nhà ngoại giao và chính trị gia mà còn có lãnh đạo các doanh nghiệp và những người tham dự khác từ Nhật Bản và các nước châu Phi. Do vậy, Thủ tướng Abe hy vọng hội nghị TICAD-6sẽ là bước đệm để thúc đẩy thương mại hai chiều.

Nhật Bản – quốc gia nghèo tài nguyên – từ lâu đã quan tâm đến việc khai thác nguồn tài nguyên dồi dào tại châu Phi, đặc biệt là sau thảm họa hạt nhân Fukushima năm 2011 khiến gần như tất cả lò phản ứng hạt nhân của Nhật Bản phải đóng cửa. Bên cạnh đó, khi nền kinh tế có đến 60% tăng trưởng hàng năm là dựa vào tiêu dùng nội địa có dấu hiệu chững lại vì giảm phát và dân số già hóa, việc tăng cường đầu tư ra nước ngoài có thể trở thành đòn bẩy cho tăng trưởng kinh tế Nhật Bản, giúp tăng trưởng kim ngạch thương mại 2 chiều và mở rộng thị trường xuất khẩu cho các doanh nghiệp Nhật Bản. Trong khi đó, châu Phi là thị trường đầy tiềm năng để đầu tư của các cường quốc kinh tế hàng đầu thế giới.

Hiện, số lượng các doanh nghiệp Nhật Bản đang hoạt động tại châu Phi đã tăng gấp đôi, từ 333 doanh nghiệp năm 1993 lên 687 doanh nghiệp. Tuy nhiên, kim ngạch trao đổi thương mại song phương vẫn còn khiêm tốn. Năm 2015, giá trị nhập khẩu của Nhật Bản từ châu Phi đạt 11,55 tỉ đô la Mỹ và xuất khẩu sang khu vực này đạt 8,57 tỉ đô la Mỹ. Các đối tác thương mại chính của Nhật Bản tại châu Phi là Nam Phi, Nigeria, Ai Cập, Algeria, Kenya, Liberia, Morocco và Tanzania.

Cạnh tranh với Trung Quốc về chất lượng dự án

Nhiều năm qua, Nhật Bản đã duy trì được sự hiện diện ổn định tại châu Phi. Tuy nhiên, mức độ hỗ trợ tài chính của Nhật Bản cho các nước châu Phi từ lâu đã bị Trung Quốc lấn át. Năm 2015, kim ngạch thương mại giữa nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới và châu Phi đạt 179 tỉ đô la Mỹ - vượt xa của Nhật Bản. Đến nay, Trung Quốc đã dần xây dựng được vị trí là một trong những nước đầu tư lớn nhất vào châu Phi, điển hình nhất là khoản cam kết cho vay đến 60 tỉ đô la Mỹ vào châu Phi trong vòng 3 năm tới của Chủ tịch Tập Cận Bình tại Nam Phi vào cuối năm ngoái.

Không thể cạnh tranh với Trung Quốc về tiền mặt, Nhật Bản chuyển sang tập trung vào chất lượng dự án. Thủ tướng Abe cam kết “công nghệ chất lượng cao và phát triển nguồn nhân lực” của Nhật Bản sẽ hỗ trợ công nghiệp hóa cho các nước châu Phi, trong đó có lĩnh vực nông nghiệp.

Mặc dù Trung Quốc đầu tư nguồn vốn lớn vào châu Phi nhưng không phải không có kẽ hở để Nhật Bản khai thác. Khi Trung Quốc tái cơ cấu nền kinh tế theo hướng tới tiêu thụ nội địa nhiều hơn và nhu cầu nhập khẩu nguyên liệu thô giảm, dòng vốn đầu tư nước này rót vào châu Phi trong quí 1-2015 đã giảm 45,9% so với cùng kỳ năm trước đó - theo số liệu của Bộ Thương mại Trung Quốc. Rõ ràng khi kinh tế Trung Quốc giảm tốc và các nhà đầu tư nước này không còn dư dả buộc phải chọn lựa các đối tượng dễ sinh lời hơn chủ yếu tại châu Âu và Mỹ, đầu tư vào châu Phi sẽ giảm mạnh.

Ngoài ra, việc các nước châu Phi duy trì được tốc độ tăng trưởng bình quân 5-6% trong 20 năm qua cũng khiến nhu cầu và tiêu chuẩn xuất nhập khẩu của khu vực này thay đổi, từ chỗ chuộng hàng hóa giá rẻ Trung Quốc sang các loại sản phẩm có chất lượng và giá cả cao hơn. Trên khía cạnh này, Nhật Bản có nhiều lợi thế hơn Trung Quốc.

Theo các nhà phân tích, trong tương lai gần, châu Phi sẽ là địa điểm cho cuộc đối đầu lớn về cạnh tranh kinh tế giữa hai nước châu Á là Nhật Bản và Trung Quốc. Thủ tướng Abe tuyên bố đầy tự tin rằng Nhật Bản hoàn toàn có thể trở thành đối tác kinh tế lớn nhất với các nước châu Phi, qua mặt 2 nhà đầu tư lớn khác tại châu Phi là Trung Quốc và Mỹ.

Theo Thời báo Kinh tế Sài Gòn