Nhà sản xuất trong nước lo ngại nhà bán lẻ ngoại
Nhiều nhà sản xuất hàng hóa Việt Nam đã bày tỏ lo ngại về sự bành trướng nhanh của các nhà bán lẻ nước ngoài ở thị trường trong nước hiện nay, đặc biệt là việc phát triển theo con đường mua bán-sáp nhập. Điều này khiến cho hàng hóa của họ dễ bị hất ra khỏi kệ bán hàng ở các siêu thị.
Nhiều thương hiệu bán lẻ nước ngoài tiếp tục vào Việt Nam như Emart (Hàn Quốc) vừa khai trương trung tâm mua sắm đầu tiên tại Việt Nam.
Doanh nghiệp sản xuất gặp khó
Thông thường, khi hệ thống bán lẻ hiện đại trong nước ngày càng phát triển thì cơ hội cho nhà sản xuất đưa hàng hóa vào bán ở kênh phân phối này càng lớn. Thế nhưng các nhà sản xuất trong nước hiện nay lại lo lắng khi hệ thống bán lẻ do nhà đầu tư nước ngoài làm chủ đang ngày càng lấn át kênh phân phối trong nước.
Theo một số doanh nghiệp Việt Nam, sự xâm nhập và phát triển nhanh hệ thống bán lẻ của nước ngoài ở thị trường trong nước không chỉ gây khó cho nhà bán lẻ Việt Nam mà còn cho chính ngay bản thân các nhà sản xuất khi những nhà bán lẻ nước ngoài ưu tiên phân phối hàng hóa của các nhà sản xuất cùng nước họ.
Hầu hết các nhà sản xuất và cung cấp hàng hóa trong nước, đặc biệt là các nhà sản xuất nhỏ và vừa, đều khẳng định việc đưa hàng hóa vào kênh siêu thị, trung tâm thương mại vốn không hề dễ dàng. Đã vậy, gần đây nhiều hệ thống bán lẻ do nước ngoài đầu tư đã đổi chủ, thêm đối tác nước ngoài dẫn đến khả năng thay đổi nhà cung cấp hàng hóa…
Trao đổi với TBKTSG Online hôm nay 3-5, ông Phạm Ngọc Hưng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TPHCM, cho biết các nhà sản xuất kinh doanh thuộc hiệp hội phản ánh họ đang gặp khó khăn khi đưa hàng hóa của mình vào các siêu thị do nước ngoài làm chủ. Theo ông Hưng, một thực tế đáng buồn là thị phần của doanh nghiệp sản xuất trong nước đang có xu hướng thu hẹp dần trên các kệ hàng tại các điểm bán lẻ ngay trên đất nước mình.
Cụ thể, theo Hiệp hội doanh nghiệp TPHCM, lượng hàng hóa của doanh nghiệp Việt Nam sản xuất từng đạt 80 - 90% ở các kênh bán lẻ, thậm chí có những đơn vị đã coi hàng Việt Nam là sự lựa chọn duy nhất. Tuy nhiên, khảo sát sơ bộ gần đây tại một số hệ thống có yếu tố nước ngoài cho thấy tỷ lệ hàng ngoại đang chiếm đa số.
Theo nhận định của doanh nghiệp sản xuất trong nước, hàng Việt Nam bảo đảm chất lượng không khó vào siêu thị của doanh nghiệp trong nước, nhưng lại gặp nhiều trở ngại khi muốn đưa vào siêu thị có vốn đầu tư nước ngoài.
Theo ông Hưng, các siêu thị có vốn đầu tư nước ngoài thường yêu cầu mức chiết khấu cao bên cạnh các yêu cầu kiểm định về nguồn gốc, chất lượng sản phẩm, giấy phép kinh doanh, giấy chứng nhận đăng ký thuế... như siêu thị trong nước. Với yêu cầu chiết khấu cao, doanh nghiệp sản xuất không thể đáp ứng thì đành phải rút lui khỏi siêu thị, khiến khả năng cạnh tranh của hàng nội bị thua kém trước hàng ngoại ngay trên sân nhà.
Giới phân tích cho rằng, các doanh nghiệp nước ngoài khi vào Việt Nam đầu tư làm ăn thường có tính cộng đồng hỗ trợ lẫn nhau và ưu tiên sử dụng hàng hóa, dịch vụ của doanh nghiệp đồng hương khi có nhu cầu. Do đó, khi một nhà bán lẻ của một nước nào đó vào Việt Nam thì hàng hóa của doanh nghiệp nước đó thường sẽ được ưu tiên chọn vào hệ thống kinh doanh, nhất là đối với các doanh nghiệp trong khu vực như Thái Lan, Malaysia, Hàn Quốc, Nhật Bản… vốn có cộng đồng doanh nghiệp đầu tư sản xuất ở Việt Nam đông đảo. Nhập hàng từ các nước trong khu vực này vào Việt Nam cũng có chi phí cạnh tranh hơn so với nhập từ các nước phương Tây.
Chưa bảo vệ bán lẻ trong nước?
Theo cam kết của Việt Nam khi gia nhập WTO cũng như khi ký kết các hiệp định thương mại tự do (FTA) và Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), hầu hết các mặt hàng nhập khẩu sẽ được xóa bỏ thuế quan vào năm 2018. Do vậy, theo các doanh nghiệp, nhiều mặt hàng, hàng hóa nhập khẩu sẽ dễ dàng tràn vào Việt Nam.
Đặc đặc, biệt Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC) đã chính thức ra đời vào cuối năm 2015, những rào cản về thuế nhập khẩu hàng hóa từ Thái Lan sẽ không còn. Trong khi đó, xét cả về quy mô sản xuất và chất lượng sản phẩm, theo Hiệp hội Doanh nghiệp TPHCM, hàng Việt Nam không thể cạnh tranh được với hàng Thái Lan.
Theo các doanh nghiệp, hàng Thái với thế mạnh về giá cả, mẫu mã và chất lượng đã nhanh chóng chiếm được niềm tin của người tiêu dùng Việt Nam trong thời gian qua.
Tuy nhiên theo Hiệp hội này, Nhà nước hiện gần như chưa có biện pháp bảo hộ nào đối với các doanh nghiệp bán lẻ trong nước. Cụ thể trong cam kết của Việt Nam khi gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), quy định ENT (xác định nhu cầu kinh tế cần thiết của địa điểm) được đưa ra như một cách hạn chế nhà đầu tư nước ngoài chiếm lĩnh thị trường bán lẻ tại Việt Nam. Thế nhưng quy định ENT hiện nay chưa cụ thể và chưa phải là một khung “ENT” ở cấp độ toàn quốc, mà mỗi địa phương áp dụng ENT một kiểu.
Do vậy, nhà bán lẻ trong nước hầu như không được hưởng chính sách bảo vệ nào trong suốt thời gian qua như tinh thần mà đoàn đàm phán WTO của Việt Nam dự tính.
Ông Nguyễn Thành Nhân, Tổng giám đốc Saigon Co.op - chủ hệ thống bán lẻ lớn của Việt Nam, cũng cho rằng ENT là "bà đỡ" cho doanh nghiệp bán lẻ trong nước, nhằm hạn chế sự phát triển nhanh chóng của kênh phân phối nước ngoài. Thế nhưng hiện nay, thị trường trong nước nở rộ siêu thị, trung tâm thương mại nước ngoài khắp ở các tỉnh thành.
Theo thống kê, bán lẻ hiện đại Việt Nam chiếm khoảng 25% tổng mức bán lẻ. Cả nước có hơn 700 siêu thị, 132 trung tâm thương mại, hầu hết tập trung tại các đô thị lớn. Thậm chí một số nhà bán lẻ nước ngoài đã tự do mở điểm bán hàng ngay bên cạnh và cạnh tranh quyết liệt với các nhà bán lẻ trong nước. Có một số trường hợp họ còn núp bóng các trung tâm thương mại trong nước để mở mạng lưới và không bị bất cứ rào cản nào từ phía cơ quan quản lý.
Bất cập trong khâu quản lý, cấp phép mở điểm bán lẻ cho doanh nghiệp nước ngoài này cũng đã được Hiệp hội Doanh nghiệp TPHCM gửi lên Chính phủ và các cơ quan chức năng xem xét.
Mặt khác, theo Hiệp hội doanh nghiệp TPHCM, qua phản ánh của nhiều nhiều doanh nghiệp và khảo sát thực tế, một số nhà bán lẻ nước ngoài còn vi phạm quy định về các mặt hàng không được phân phối đối với nhà đầu tư nước ngoài theo quy định của Thông tư số 34/2013/TT-BCT của Bộ Công thương. Theo đó, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài không được phân phối gạo, đường mía, thuốc lá và xì gà,... tuy nhiên tại các siêu thị, cửa hàng bán lẻ của hầu hết các đơn vị nước ngoài như Lotte, Big C, Circle K, Metro Cash& Carry... hiện đều bày bán công khai các mặt hàng này.
Kiến nghị thanh tra cấp phép bán lẻ nước ngoài
Trước thực tế trên, đại diện các doanh nghiệp và nhà bán lẻ trong nước đã kiến nghị Chính phủ chỉ đạo, giao Thanh tra Chính phủ kiểm tra, rà soát toàn bộ công tác cấp phép để mở điểm bán mới đối với các doanh nghiệp bán lẻ nước ngoài ở các địa phương, nhất là tại Hà Nội, TPHCM, Đồng Nai, Bình Dương...
Mặt khác theo ông Phạm Ngọc Hưng, Hiệp hội cũng kiến nghị việc thực hiện kiểm tra, thanh tra về việc tuân thủ pháp luật đối với các đơn vị bán lẻ có vốn đầu tư nước ngoài, chẳng hạn quy định về những mặt hàng không được phân phối nhưng vẫn bày bán công khai.
Theo ý kiến của doanh nghiệp, Chính phủ cần chỉ đạo Bộ Công Thương khi cấp phép đầu tư cần siết chặt quy định về quy mô dân số khu vực, khoảng cách giữa các điểm bán lẻ (liên quan quy định ENT),... Trong khi chờ ban hành văn bản pháp luật bổ sung, các doanh nghiệp kiến nghị ngừng cấp phép cho các nhà bán lẻ ngoại mở điểm bán mới. Ngoài ra, khi được giao đất cần phải buộc nhà đầu tư cam kết hoạt động ít nhất 2/3 thời gian được cho thuê đất. Doanh nghiệp phải hoạt động có lãi, nộp thuế ít nhất ba năm mới được chuyển nhượng và trong trường hợp bán lại, cần ưu tiên bán cho nhà bán lẻ Việt Nam.
Ngoài ra, các nhà bán lẻ trong nước cũng kiến nghị Chính phủ xem xét, có chính sách ưu đãi cho các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam, như dành vị trí thuận lợi kèm theo chính sách giá thuê/giao hợp lý; các loại thuế, vốn và lãi suất phù hợp thông lệ khu vực và các nước mà Việt Nam đã tham gia ký kết.
Dựa trên kiến nghị trên của Hiệp hội Doanh nghiệp TPHCM, mới đây Cục Quản lý cạnh tranh đã có văn bản yêu cầu Công ty TNHH MM Mega Market VN (nguyên là Công ty TNHH Metro Cash & Carry, được tập đoàn TCC Thái Lan mua lại đổi tên) giải trình về quá trình và các thủ tục giao dịch mua lại Metro Việt Nam, cung cấp báo cáo thị phần kết hợp của các bên tham gia trong hai năm 2013-2014 theo quy định của Luật cạnh tranh, trước ngày 30-5-2016.
TheoThời báo Kinh tế Sài Gòn