Người bệnh tiểu đường nên kiêng gì?

Trong điều trị bệnh tiểu đường, thuốc chỉ là một phần, còn chế độ ăn uống lại là yếu tố mang tính quyết định, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng kiểm soát đường huyết, ngăn ngừa biến chứng và duy trì chất lượng sống lâu dài.

Theo các chuyên gia nội tiết, bệnh tiểu đường xảy ra khi lượng đường (glucose) trong máu vượt ngưỡng an toàn do cơ thể không sản xuất đủ hoặc sử dụng không hiệu quả hormone insulin. Vì vậy, mục tiêu chính trong điều trị là giữ mức đường huyết ổn định, không tăng quá cao sau ăn và không hạ quá thấp khi đói.

Để đạt được điều đó, người bệnh cần nắm rõ những nhóm thực phẩm nên tránh hoặc hạn chế tối đa.

1. Đường tinh luyện và thực phẩm nhiều đường đơn

Bánh kẹo, nước ngọt có ga, siro, kem, mứt, trà sữa, đồ tráng miệng nhiều đường… là những “thủ phạm” hàng đầu làm tăng đường huyết nhanh chóng. Những loại đường này có chỉ số đường huyết (GI) rất cao, dễ hấp thụ vào máu, khiến tuyến tụy phải hoạt động quá mức để tiết insulin – càng về sau càng suy yếu.

Ngay cả nước ép trái cây cũng cần thận trọng, vì đã mất đi chất xơ và dễ làm đường huyết tăng vọt. Tốt nhất, người tiểu đường nên uống nước lọc, trà xanh không đường, hoặc ăn trái cây nguyên quả với lượng kiểm soát.

2. Cơm trắng, bún, phở, bánh mì trắng – nhóm tinh bột nhanh

Tinh bột là nguồn năng lượng chính nhưng cũng là “con dao hai lưỡi” với người tiểu đường. Tinh bột tinh chế (gạo trắng, mì trắng, bánh mì trắng) sau khi vào cơ thể sẽ chuyển hóa nhanh thành đường glucose, làm tăng đường huyết sau ăn.

Người bệnh không cần kiêng hẳn tinh bột, nhưng nên:

Chuyển sang ngũ cốc nguyên hạt (gạo lứt, yến mạch, bánh mì đen)

Ăn khẩu phần nhỏ, chia làm nhiều bữa

Kết hợp tinh bột với chất xơ và protein để giảm tốc độ hấp thu đường

3. Đồ chiên rán, nhiều dầu mỡ

Thực phẩm chiên ngập dầu như khoai tây chiên, gà rán, nem rán, xúc xích chiên, bánh chiên có thể không chứa nhiều đường, nhưng lại làm tăng nguy cơ rối loạn mỡ máu, béo phì và kháng insulin – những yếu tố khiến bệnh tiểu đường trở nên khó kiểm soát.

Hơn nữa, khi bị đun nóng ở nhiệt độ cao, dầu ăn tạo ra các hợp chất độc hại, ảnh hưởng tới tim mạch – biến chứng mà bệnh nhân tiểu đường đặc biệt dễ mắc phải.

4. Thịt mỡ, da gà, nội tạng động vật – chất béo bão hòa và cholesterol

Thịt mỡ, da gà, nội tạng (gan, lòng, dồi...) chứa nhiều chất béo bão hòa và cholesterol xấu – có thể khiến đường huyết dao động, tăng mỡ máu, tăng nguy cơ xơ vữa động mạch.

Thay vào đó, người bệnh nên ưu tiên:

Thịt nạc, cá biển, ức gà

Dầu thực vật tốt cho tim mạch như dầu oliu, dầu hạt cải

5. Đồ ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn

Mì gói, xúc xích, thịt hộp, đồ đông lạnh chế biến sẵn thường giàu muối, chất béo xấu, đường ẩn và chất bảo quản. Chúng không chỉ khiến đường huyết khó kiểm soát mà còn gây tăng huyết áp, tổn thương thận, làm trầm trọng thêm bệnh lý nền.

6. Trái cây ngọt gắt và sấy khô

Mặc dù trái cây là nguồn vitamin tốt, nhưng người bệnh cần tránh các loại quả ngọt như sầu riêng, nhãn, mít, xoài chín, vải, chuối chín… vì chứa nhiều đường fructose.

Trái cây sấy khô (nho khô, chuối sấy, mứt...) lại càng nguy hiểm hơn, vì đã mất nước nên mật độ đường cực kỳ cao.

Lựa chọn hợp lý hơn là: bưởi, táo, lê, ổi, thanh long, dưa chuột, ăn kèm lớp vỏ và chia nhỏ lượng trong ngày.

7. Rượu bia và các chất kích thích

Rượu bia có thể gây hạ đường huyết đột ngột hoặc làm tăng nguy cơ viêm gan, tổn thương tụy – vốn là những cơ quan chủ chốt trong quá trình chuyển hóa đường. Ngoài ra, chất cồn còn làm giảm hiệu quả của thuốc điều trị tiểu đường.

Cafe, trà đặc nếu uống kèm đường hoặc sữa đặc cũng cần hạn chế.

Cân bằng dinh dưỡng – sống khỏe cùng tiểu đường

Chế độ ăn cho người tiểu đường không có nghĩa là kiêng hoàn toàn, mà là biết kiểm soát – lựa chọn – kết hợp đúng cách. Người bệnh nên ăn đa dạng nhóm thực phẩm: rau xanh, đạm nạc, ngũ cốc nguyên cám, trái cây ít ngọt, chia làm nhiều bữa nhỏ để tránh biến động đường huyết lớn.

Bên cạnh đó, duy trì tập thể dục đều đặn, kiểm tra đường huyết định kỳ, ngủ đủ giấc và giữ tâm lý tích cực cũng là những yếu tố quan trọng giúp người bệnh sống khỏe, sống lâu với căn bệnh mạn tính này.