Ngôi chùa hơn 1.300 năm tuổi, ai cũng biết tên nhưng ít người dám đến: Cổ kính, linh thiêng giữa non nước

Tĩnh mịch như giai thoại, cổ kính như tranh thủy mặc

Ẩn mình nơi thôn Đanh Xá, phường Kim Bảng, tỉnh Ninh Bình mới sau sáp nhập, chùa Bà Đanh – còn gọi là Bảo Sơn Tự – từ lâu đã vượt khỏi khuôn khổ của một ngôi chùa, để trở thành biểu tượng văn hóa ngôn ngữ, đi vào câu cửa miệng: “vắng như chùa Bà Đanh”. Song, đằng sau sự "vắng vẻ" ấy lại là một vẻ đẹp khiến người ta phải trầm trồ nếu có dịp đặt chân đến.

Được khởi dựng từ thế kỷ VII và mở rộng quy mô dưới triều vua Lê Thánh Tông, chùa Bà Đanh tọa lạc trên khu đất rộng gần 10 ha, ba mặt giáp sông Đáy, mặt còn lại là cánh rừng rậm rạp – vị trí như được thiên nhiên bảo bọc để gìn giữ sự linh thiêng, thanh tịnh vốn có.

Cổng tam quan cổ kính mở ra thế giới của thời gian. Những gian nhà mái ngói rêu phong, hành lang gỗ lim, họa tiết chạm trổ tinh xảo, tất cả hiện lên dưới bóng những cây cau, khóm mẫu đơn và hương nhài thoang thoảng – tạo nên một không gian ngập tràn hoài niệm và thiền vị.

Huyền tích linh thiêng và lời đồn về “sự vắng vẻ”

Tên gọi Bà Đanh được cho là xuất phát từ truyền thuyết thờ nữ thần thiên nhiên, người mang lại mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu cho cư dân vùng ven sông. Dân gian kính cẩn gọi là Đức Bà làng Đanh, rồi theo thời gian gọi tắt thành chùa Bà Đanh. Chùa thờ Tứ Pháp gồm Pháp Vân, Pháp Vũ, Pháp Lôi, Pháp Điện – những vị thần gắn với hệ tín ngưỡng nông nghiệp cổ truyền ở vùng Bắc bộ.

Nơi đây còn gắn liền với những giai thoại mang màu sắc kỳ ảo. Có lời truyền rằng nếu ai bất kính hay cười đùa tại chùa sẽ bị “quở trách” – khiến nhiều người ái ngại, không dám đến gần. Cộng với vị trí địa lý cách biệt – ba mặt là nước, một mặt là rừng – khiến đường đến chùa xưa kia chỉ có thể tiếp cận bằng thuyền, càng khiến không gian nơi đây thêm phần vắng vẻ, thâm nghiêm.

Nhưng chính sự thưa thớt ấy lại như chiếc áo choàng giữ cho chùa Bà Đanh nguyên vẹn vẻ cổ kính, trầm mặc. Những bậc đá phủ rêu, những cánh cửa gỗ im lìm theo năm tháng, như gói ghém ký ức xưa cũ trong từng thớ vật liệu.

Cổ tự trầm mặc giữa thời hiện đại: Đến để chiêm bái, tìm bình yên

Thời gian trôi, giao thông thuận tiện hơn, du lịch phát triển đã đưa nhiều người trẻ, du khách thập phương tìm về Bà Đanh – không chỉ để vãn cảnh mà còn để tìm kiếm một nơi lặng lẽ giữa bộn bề. Không khí thanh sạch, cảnh vật tĩnh mịch và tiếng chuông chùa vang vọng giữa núi rừng mang lại cảm giác thư thái khó nơi nào sánh được.

Người ta đến đây để đi dạo trong hành lang gỗ, để dừng chân dưới tán cây cổ thụ, lắng nghe tiếng chim ríu rít và thắp nén nhang thành tâm giữa không gian thiêng liêng. Với những ai yêu nhiếp ảnh, từng góc chùa là một khung hình đậm chất Á Đông, rêu phong mà tĩnh tại, cổ kính mà trầm sâu.

Đặc biệt, vào tháng 2 âm lịch, chùa Bà Đanh bước vào mùa lễ hội chính – khi sự tĩnh lặng nhường chỗ cho không khí sôi động, đông vui. Du khách có thể trải nghiệm nghi thức cúng tế truyền thống, xem các tiết mục rước kiệu, ca trù, chèo cổ… trong bối cảnh vẫn giữ nguyên được vẻ thanh tịnh và thiêng liêng của chốn thờ tự.

Một hành trình không ồn ào nhưng đáng nhớ

Chùa Bà Đanh không phải là nơi để ghé qua vội vàng, mà là nơi để dừng lại, thả chậm nhịp sống và kết nối với chiều sâu văn hóa – tâm linh. Dù vẫn mang danh là ngôi chùa “vắng vẻ”, nhưng chính sự vắng ấy đã khiến chùa trở thành điểm đến độc đáo, ghi dấu bằng vẻ đẹp riêng biệt – không chỉ ở cảnh quan mà còn trong tâm hồn của những người tìm đến.

Nếu có dịp xuôi về Hà Nam cũ, hãy dành một buổi sáng hoặc chiều lặng gió, ngồi trên thuyền trôi nhẹ qua sông Đáy để đến với Bảo Sơn Tự. Bởi đôi khi, vẻ đẹp chân thực nhất lại không nằm ở nơi đông đúc, mà ở chốn lặng yên, nơi thời gian dường như ngừng trôi để người ta có thể lắng nghe chính mình.