Nga gặp khó khi Trung Quốc đổi hướng mua dầu: Trừng phạt hay chiến lược?

Thị trường dầu mỏ chấn động: Nga âm thầm thay đổi luật chơi, Mỹ có lo sợ?

Trung Quốc giảm nhập khẩu dầu Nga

Theo nguồn tin từ Reuters, một số nhà máy lọc dầu thuộc sở hữu nhà nước Trung Quốc như China Petroleum (Sinopec) và Zhenhua Oil đã tạm ngừng mua dầu thô của Nga trong tháng 3/2025. Quyết định này được đưa ra khi các công ty đánh giá lại rủi ro từ các lệnh trừng phạt thứ cấp và theo dõi tình hình xung đột tại Ukraine.

Trong khi đó, hai "ông lớn" khác của ngành dầu khí Trung Quốc là PetroChina và CNOOC vẫn tiếp tục nhập khẩu dầu thô Nga, nhưng với khối lượng giảm đáng kể so với các tháng trước. Đây được xem là động thái thận trọng nhằm tránh rủi ro tài chính và pháp lý từ các biện pháp trừng phạt ngày càng siết chặt của Mỹ và phương Tây đối với các giao dịch liên quan đến Nga.

Việc Trung Quốc - đối tác nhập khẩu dầu thô lớn nhất của Nga - cắt giảm đơn hàng đã ảnh hưởng không nhỏ đến dòng chảy dầu mỏ Nga. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), Nga đã xuất khẩu tổng cộng 912 tỷ USD dầu thô trong năm 2024, trong đó hơn 40% là sang Trung Quốc.

Tuy nhiên, khi các công ty dầu khí lớn của Trung Quốc tạm ngừng mua dầu Nga, thị trường đã có sự điều chỉnh đáng kể. Nhà phân tích Emma Li tại Vortexa cho biết, không chỉ dầu ESPO Blend (một trong những loại dầu Nga được ưa chuộng tại châu Á) bị ảnh hưởng, mà cả các loại dầu như Ural và Arctic cũng đang chịu sức ép.

Dữ liệu của Vortexa cũng chỉ ra rằng các công ty dầu khí nhà nước Trung Quốc đã giảm mạnh lượng dầu ESPO Blend nhập khẩu từ Nga. Một số công ty đã dừng hoàn toàn việc mua dầu từ Nga vào tháng 3/2025, sau khi cắt giảm trong tháng 2. Nhà máy lọc dầu độc lập tại Trung Quốc hiện đang bù đắp một phần lượng dầu thô bị thiếu hụt, nhưng với mức giá rẻ hơn.

Dù các tập đoàn dầu khí lớn hạn chế giao dịch với Nga, các nhà máy lọc dầu tư nhân ở Trung Quốc lại đang tận dụng cơ hội để nhập khẩu dầu thô giá rẻ hơn. Những nhà máy này, còn được gọi là "teapot refiners", chủ yếu tập trung ở các tỉnh Sơn Đông và Giang Tô, hiện đang tăng cường mua dầu thô ESPO Blend từ Nga với mức giá ưu đãi.

Báo cáo từ Vortexa cho thấy: Các nhà máy độc lập nhập khẩu nhiều dầu hơn trong tháng 3, sau khi nguồn cung ESPO trở nên không chắc chắn vào tháng 2. Các chuyến hàng dầu ESPO của Nga đến Trung Quốc đang được tái phân bổ, tập trung vào các nhà máy lọc dầu quy mô nhỏ hơn thay vì các tập đoàn lớn. Một số chuyên gia nhận định, đây có thể là chiến lược mới của Trung Quốc để duy trì cán cân thương mại dầu thô, giảm sự phụ thuộc vào Nga trong dài hạn, đồng thời vẫn tận dụng cơ hội nhập khẩu dầu giá rẻ từ các nguồn khác, bao gồm cả Iran.

Nga xoay xở ra sao khi Trung Quốc giảm mua?

Mặc dù Trung Quốc vẫn là khách hàng lớn nhất của dầu Nga, nhưng động thái cắt giảm đơn hàng của các công ty nhà nước có thể gây áp lực lên thị trường năng lượng Nga.

Một số nguồn tin tiết lộ, Nga đang đẩy mạnh việc giao dịch dầu thô bằng tiền điện tử để tránh các lệnh trừng phạt của Mỹ. Các nhà giao dịch dầu mỏ Nga đã sử dụng các kênh thanh toán phi truyền thống, chẳng hạn như trao đổi nhân dân tệ và rupee sang đồng rúp thông qua các công ty trung gian.

Ngoài ra, các tàu chở dầu bị trừng phạt của Nga cũng bắt đầu hoạt động trở lại. Ít nhất ba tàu chở dầu bị trừng phạt đã chất hàng lên tàu East Siberia Pacific Ocean trong tuần này. Các con tàu này trước đó đã nằm im ở cảng do lệnh trừng phạt của phương Tây.

Giới phân tích cảnh báo rằng, việc các công ty dầu khí lớn của Trung Quốc ngừng giao dịch với Nga có thể khiến thị trường dầu thô Nga trở nên bấp bênh, đồng thời buộc Nga phải tìm kiếm thêm các đối tác khác như Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ hoặc các nước Trung Đông.

Tương lai cho mối quan hệ dầu mỏ Nga - Trung

Mặc dù có sự điều chỉnh trong ngắn hạn, Trung Quốc khó có thể dứt hẳn khỏi dầu Nga. Lý do là:

Dầu thô Nga vẫn rẻ hơn nhiều so với nguồn cung từ Trung Đông hoặc Mỹ.

Chính sách năng lượng của Trung Quốc vẫn ưu tiên sự đa dạng hóa nguồn cung, không hoàn toàn phụ thuộc vào một quốc gia nào.

Nga vẫn đang áp dụng nhiều biện pháp nhằm duy trì dòng chảy dầu thô sang Trung Quốc, bao gồm chiết khấu giá, ưu đãi vận chuyển và chính sách thanh toán linh hoạt.

Tuy nhiên, trong dài hạn, sự thay đổi trong chính sách mua dầu của Trung Quốc có thể buộc Nga phải điều chỉnh chiến lược xuất khẩu của mình, đặc biệt trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị và lệnh trừng phạt ngày càng siết chặt.