Một ngôi chùa không thờ Phật nhưng in trên tờ tiền 20.000 và được xem là "bùa hộ mệnh" hơn 400 năm
Có một ngôi chùa không thờ Phật nhưng được in trên tờ 20.000 đồng, tồn tại hơn 400 năm và được xem như “bùa hộ mệnh” linh thiêng giữa lòng đất Việt.
Biểu tượng trường tồn của phố cổ và “bùa hộ mệnh” hơn 400 năm
Ẩn hiện như một nét chấm phá cổ kính giữa lòng phố Hội, Chùa Cầu Hội An là công trình kiến trúc có một không hai khi vừa là một cây cầu, vừa là một ngôi chùa, lại không thờ Phật mà thờ vị thần Trấn Vũ – một nhân vật quan trọng trong Đạo giáo phương Đông. Từ hàng thế kỷ nay, người dân phố Hội vẫn tin rằng ngôi chùa là nơi che chở cho vùng đất này khỏi tai ương và lũ lụt.
Chùa Cầu bắc cong qua một lạch nước nhỏ nối sông Thu Bồn, kết nối đường Nguyễn Thị Minh Khai và Trần Phú trong phố cổ Hội An, tỉnh Quảng Nam. Cách trung tâm TP. Đà Nẵng khoảng 30km về phía Nam, nơi đây từ lâu đã trở thành biểu tượng văn hóa – kiến trúc – tâm linh của Hội An, được in trang trọng trên tờ tiền polymer 20.000 đồng đang lưu hành.
Người Nhật gọi nơi đây là cây cầu trấn yểm thủy quái, người Việt thì gọi là “chùa không có tượng Phật”, còn người Hoa thì truyền tụng về huyền tích con Cù (Namazu) nằm dưới dòng nước. Dù theo góc nhìn nào, Chùa Cầu vẫn luôn là chốn linh thiêng gắn bó với cư dân phố cổ suốt hơn 4 thế kỷ.
Huyền thoại Namazu và câu chuyện “trấn yểm lưng cá trê” của thương nhân Nhật Bản
Vào thế kỷ XVII, khi Hội An là một thương cảng quốc tế sầm uất, các thương nhân người Nhật đến đây buôn bán đã cùng góp tiền dựng lên cây cầu đặc biệt này. Truyền thuyết kể rằng dưới dòng nước chảy qua Hội An là lưng của một con cá trê khổng lồ – Namazu, mà đầu ở Nhật, đuôi ở Ấn Độ. Mỗi lần con vật cựa mình là gây ra động đất, sóng thần ở Nhật, hay lũ lụt, sụt lún ở Hội An.
Để trấn yểm, người Nhật xây một cây cầu mô phỏng thanh kiếm của thần Kashima đâm thẳng xuống lưng quái vật, giữ cho đất trời yên ổn. Họ mời thầy phong thủy cao tay để xác định vị trí, dựng nên Chùa Cầu đúng nơi được tin là phần lưng Namazu. Từ đó, Hội An ít gặp thiên tai hơn, còn cây cầu thì trở thành biểu tượng linh thiêng, được gọi là “Lai Viễn Kiều” – cầu đón khách phương xa.
Phía hai đầu cầu được đặt bàn thờ linh hầu (khỉ) và thiên cẩu (chó thần) – hai linh vật gắn liền với quan niệm về bảo vệ chốn linh thiêng khỏi tà khí. Trong những dịp rằm, lễ, Tết, người dân vẫn đến dâng lễ, cầu mong thần Bắc Đế Trấn Vũ phù hộ độ trì cho xứ Hội bình yên, an lạc.
Kiến trúc giao thoa ba nền văn hóa: Nhật – Việt – Hoa
Không chỉ mang giá trị tâm linh và huyền thoại, Chùa Cầu còn là công trình giao thoa kiến trúc độc đáo, kết tinh từ 3 luồng văn hóa lớn: Nhật Bản, Việt Nam và Trung Hoa.
Toàn bộ chùa dài khoảng 18 mét, được xây dựng bằng gỗ lim truyền thống, phần trên là gian thờ thần, phần dưới là cầu bắc qua dòng nước. Nền móng được đỡ bởi trụ đá vững chắc, mái lợp ngói âm dương, các đầu hồi uốn cong hình vỏ cua. Tổng thể chùa chia làm 7 gian, trong đó có 5 gian được dựng theo lối chồng trụ đội cổ truyền của kiến trúc gỗ Việt Nam.
Điểm nổi bật là tấm biển gỗ khắc 3 chữ Hán “Lai Viễn Kiều” do chúa Nguyễn Phúc Chu ban tặng năm 1719. Ngay phía dưới là hai “mắt cửa” – chi tiết thể hiện niềm tin tâm linh và tín ngưỡng phương Đông, mang ý nghĩa quan sát, bảo vệ cho dòng người qua lại cầu.
Nội thất và phần mái chùa được chạm khắc cầu kỳ: bờ nóc uốn lượn mềm mại, các hoa văn khảm gốm men lam đặc sắc. Mỗi chi tiết đều thể hiện sự tinh tế, giàu thẩm mỹ và chứa đựng chiều sâu văn hóa.
Đáng chú ý, số 7 – số lượng gian của Chùa Cầu – cũng trùng với quan niệm may mắn trong văn hóa Nhật Bản, nơi người ta tin vào sự ban phát của “7 vị thần hạnh phúc” vào mỗi dịp năm mới.
Di sản sống giữa lòng phố Hội, in dấu trên tiền Việt Nam
Năm 1990, Chùa Cầu được công nhận là Di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia. Nhưng giá trị của công trình này không chỉ nằm ở di tích mà còn là biểu tượng sống trong lòng người Hội An.
Ngày nay, hình ảnh Chùa Cầu in trên tờ tiền polymer 20.000 đồng như một sự khẳng định cho giá trị văn hóa, tinh thần và lịch sử to lớn mà ngôi chùa mang lại cho Hội An nói riêng và Việt Nam nói chung. Với du khách, đó là một điểm đến không thể thiếu khi khám phá phố cổ. Với người địa phương, đó là chốn linh thiêng, nơi gửi gắm lòng thành và ký ức về tổ tiên.
Qua bao mùa mưa lũ, dù nhiều lần trùng tu, Chùa Cầu vẫn giữ được hình hài xưa cũ, vẫn là nơi để người Hội An "gửi gắm trời đất", xin an lành cho năm mới, và vẫn là dấu nối giữa truyền thuyết – văn hóa – đời sống hiện đại.