Một ngôi chùa "đất" cách Hà Nội hơn 50km, ẩn chứa kho báu Phật giáo quý hiếm có tuổi đời hơn 300 năm

Ngôi cổ tự độc đáo giữa vùng đất thiêng Bắc Giang

Tọa lạc ở xã Tiên Sơn, huyện Việt Yên (Bắc Giang), chùa Bổ Đà – hay còn gọi là Quán Âm Sơn Tự – không ồn ào như những danh thắng nổi tiếng, nhưng lại là điểm đến tâm linh đặc biệt với kiến trúc lạ và nhiều giá trị văn hóa quý hiếm.

Nằm nép mình dưới chân dãy núi Bổ Đà, gần dòng sông Cầu thơ mộng, ngôi chùa được xây dựng từ thời Lý (thế kỷ XI) và trùng tu lớn vào thời vua Lê Dụ Tông (thế kỷ XVIII). Điều đặc biệt là chùa vẫn giữ được nét kiến trúc cổ truyền thống, đặc biệt với hệ thống tường đất nện hiếm có – được xây dựng bằng phương pháp "trình tường", sử dụng vôi, đất, mật mía và bột giấy bản.

Xung quanh chùa là rặng tre xanh tốt bao phủ, hệ thống công trình được thiết kế theo kiểu “nội thông, ngoại bế” – tức bên trong thông thoáng, bên ngoài khép kín, tạo cảm giác thanh tịnh, tách biệt thế tục.

Vườn tháp lớn nhất Việt Nam – nơi yên nghỉ của các thiền sư

Một trong những điểm nhấn hiếm nơi nào có được của chùa Bổ Đà chính là vườn tháp cổ. Với diện tích gần 8.000m², nơi đây quy tụ hơn 110 ngôi tháp và mộ của các vị thiền sư thuộc phái thiền Lâm Tế từng tu hành tại chùa. Tất cả đều được xây từ gạch chỉ, đá và vôi vữa truyền thống, tạo nên vẻ đẹp uy nghiêm, cổ kính.

Vườn tháp không chỉ là không gian tưởng niệm linh thiêng mà còn là di tích thể hiện đậm nét sự phát triển lâu dài của dòng thiền phương Bắc tại Việt Nam. Đây cũng là yếu tố giúp chùa Bổ Đà được vinh danh là ngôi chùa có vườn tháp lớn nhất nước ta.

Mộc bản kinh Phật và những di sản quốc gia sống động

Không chỉ nổi bật về kiến trúc và cảnh quan, chùa Bổ Đà còn là “bảo tàng sống” lưu giữ hàng nghìn cổ vật quý, trong đó nổi bật nhất là bộ ván khắc kinh Phật gồm hơn 2.000 mộc bản – được công nhận là bảo vật quốc gia vào năm 2017. Đây là một trong những bộ kinh cổ nhất Việt Nam, lưu giữ nhiều giá trị Hán Nôm và Phật học quý báu.

Ngoài ra, chùa còn sở hữu nhiều hiện vật như chuông đồng, bia đá, hoành phi, câu đối và 39 pho tượng gỗ từ thời Lê Trung Hưng – tất cả đều mang giá trị mỹ thuật và tôn giáo cao.

Năm 1992, chùa Bổ Đà được công nhận là Di tích quốc gia; đến năm 2016, được xếp hạng là Di tích lịch sử – kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia đặc biệt. Thêm vào đó, cây vối và cây đa trong khuôn viên chùa cũng được công nhận là Cây di sản Việt Nam.

Hằng năm, từ ngày 15–18/2 âm lịch, lễ hội chùa Bổ Đà thu hút hàng ngàn du khách hành hương về vùng đất thiêng, góp phần gìn giữ và lan tỏa bản sắc văn hóa Bắc Giang ra khắp cả nước. Lễ hội không chỉ mang ý nghĩa tôn giáo mà còn là dịp để tái hiện các nghi lễ truyền thống, kết nối cộng đồng và quảng bá điểm đến văn hóa tâm linh đặc sắc.