Một ngôi chùa cổ giữa Hà Nội lưu giữ kho báu Phật giáo: Từ pho tượng 10 tấn đến hệ thống nhũ vàng linh thiêng

Viên ngọc cổ nơi cửa ngõ kinh kỳ

Chỉ cách trung tâm Hà Nội khoảng 15 km về phía Nam, giữa lòng làng Khúc Thủy (xã Cự Khê, huyện Thanh Oai), chùa Thắng Nghiêm hiện lên như một thánh tích cổ xưa, mang trong mình linh khí ngàn năm và vẻ đẹp trầm mặc của văn hóa Phật giáo Việt Nam. Nơi đây không chỉ đơn thuần là một ngôi chùa, mà còn là một biểu tượng sống động của Mật tông – dòng truyền thừa kỳ bí trong lòng Phật giáo.

Tọa lạc trong một quần thể di tích đậm đặc yếu tố tâm linh như chùa Linh Quang, chùa Phúc Khê, cùng những đình, miếu, văn chỉ và nhà thờ tộc họ cổ kính, chùa Thắng Nghiêm là minh chứng rõ nét cho đời sống tín ngưỡng phong phú đã ăn sâu vào lòng cư dân vùng đất này. Bước chân qua cổng tam quan, du khách như bước vào một không gian khác biệt – nơi tiếng chuông chùa ngân dài giữa tán cây cổ thụ, làn khói hương bảng lảng ôm trọn từng mái ngói rêu phong.

Lịch sử chùa gắn liền với tên tuổi của các danh tăng và danh tướng nổi tiếng trong sử Việt như Khuông Việt Quốc sư, Vạn Hạnh Quốc sư, Trùng Liên Bảo Tích Quốc sư và Hưng Đạo Đại vương, khiến nơi đây trở thành một điểm hội tụ linh thiêng, vừa mang giá trị lịch sử, vừa là chốn tu hành, tham thiền của bao thế hệ.

Dấu ấn hơn 1000 năm lịch sử Phật giáo Việt

Theo sử liệu truyền lại, chùa Thắng Nghiêm được khởi dựng từ thế kỷ II khi Ngô Sĩ Nhiếp làm Thái thú Giao Châu. Người sáng lập là Tôn giả Bảo Đức – một nhà sư đến từ Ấn Độ, được coi là hóa thân của Bồ Tát Văn Thù. Ông lập nên Bảo Tháp thờ xá lợi Phật – di tích mà đến nay vẫn được người dân Khúc Thủy kính trọng gọi là “Mả Bụt”.

Qua các triều đại, chùa nhiều lần được trùng tu và đổi tên, phản ánh sự thăng trầm của lịch sử và dấu ấn từng thời kỳ: chùa Bụt (thời Đinh), chùa Thắng Nghiêm (thời Lý), chùa Trì Long (thời Trần), chùa Liên Trì (thời Hậu Lê) và Phúc Đống tự (thời Nguyễn). Dẫu tên gọi thay đổi, linh hồn của chùa vẫn vẹn nguyên: một trung tâm Phật giáo Mật tông, nơi hội tụ trí tuệ và lòng từ bi.

Trong suốt chiều dài lịch sử, chùa là nơi các vị vua chúa, danh sĩ tìm đến để cầu nguyện, tĩnh tâm, thậm chí trước khi lên ngôi. Đặc biệt, cha con Tổng đốc Hà Đông Hoàng Cao Khải và Hoàng Trọng Phu vào cuối thế kỷ XIX từng góp công lớn trong việc trùng tu, làm sống lại quần thể Thánh tích Phật Quang Đại Tùng Lâm.

Mặc cho hai cuộc kháng chiến và thiên tai gây tổn thất không nhỏ, ngôi chùa vẫn trụ vững, như tàng chứa hơi thở lịch sử. Đến năm 2010, công trình được phục dựng lại, mang dáng dấp hiện đại nhưng vẫn giữ nguyên thần thái cổ kính, biến nơi đây thành một điểm đến hành hương nổi bật của Hà Nội.

Không gian Mật tông linh thiêng và thanh tịnh

Đến chùa Thắng Nghiêm, du khách không chỉ tìm thấy vẻ đẹp của kiến trúc Phật giáo Bắc Bộ mà còn được chiêm ngưỡng những biểu tượng đặc trưng của Mật tông – dòng Phật giáo chú trọng thực hành nghi lễ và pháp khí để chuyển hóa nghiệp lực.

Chính điện Tam Bảo của chùa nổi bật với màu vàng chủ đạo, kết hợp cùng các chi tiết nâu và đỏ tạo nên cảm giác trang nghiêm, tĩnh lặng. Bên trong điện là hàng trăm pho tượng Phật bằng gỗ mít được sơn son thếp vàng tinh xảo. Đặc biệt, các bức tượng nhỏ được sắp đặt bao quanh tượng Phật lớn ở trung tâm, như biểu hiện của sự giác ngộ lan tỏa từ trung tâm tâm linh vũ trụ.

Điểm nhấn đặc biệt khác là pho tượng Phật Thích Ca Mâu Ni cao 5 mét, nặng 10 tấn, uy nghiêm trên đài sen giữa hồ nước trong xanh. Bức tượng này như chốt thiêng nơi hội tụ năng lượng tĩnh tại, hướng người xem về sự an lạc trong tâm thức.

Không gian xung quanh chùa cũng được thiết kế để phục vụ cho hành trì Mật tông. Từ dãy Kinh Luân khắc chú Đại Bi xoay nhẹ theo tay người đến hành lang tượng Phật dát vàng lấp lánh trong nắng sớm, từng góc nhỏ đều mang năng lượng bình yên khó tả. Các pháp khí như chày yết ma, bánh xe cầu nguyện cũng hiện diện như minh chứng cho bản sắc Mật tông được gìn giữ xuyên suốt hơn một thiên niên kỷ.

Chùa còn có hội trường lớn phục vụ các sự kiện trọng đại như lễ Phật Đản, Vu Lan Báo Hiếu – không chỉ thu hút Phật tử địa phương mà còn đón tiếp nhiều du khách, học giả trong và ngoài nước đến nghiên cứu và chiêm bái.

Về Khúc Thủy, lắng nghe tiếng chuông cổ tự

Một ngày giữa những nhịp sống hối hả của Hà Nội, tìm về chùa Thắng Nghiêm là trở lại với mạch nguồn văn hóa nghìn năm của đất kinh kỳ. Không gian linh thiêng nơi đây là chiếc cầu nối giữa hiện tại và quá khứ – nơi quá khứ sống động qua từng tháp cổ, từng pho tượng Phật, từng làn khói hương len lỏi.

Chùa Thắng Nghiêm không chỉ là nơi lễ bái của người dân mà còn là một bảo tàng sống của nghệ thuật, lịch sử và tín ngưỡng dân gian. Mỗi bước chân trên con đường lát gạch đỏ, mỗi ánh nhìn dừng lại nơi bức tường rêu phong, đều khiến người ta lặng đi vì cảm nhận được chiều sâu văn hóa mà ngôi chùa đang gìn giữ.

Trong làn gió mát từ hồ sen và tiếng chuông chùa ngân xa, chùa Thắng Nghiêm như thì thầm kể lại câu chuyện ngàn năm của vùng đất Cự Khê – một di sản sống động, mời gọi những ai muốn tìm về cội nguồn tâm linh và vẻ đẹp tĩnh lặng giữa lòng đô thị hiện đại.