Một hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật cho dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam đang hoàn thiện, hơn nửa là của Nhật Bản, Trung Quốc, châu Âu...

Hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn cho tuyến đường sắt cao tốc

Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, hiện Việt Nam đã thu thập và phân loại được tổng cộng 517 bộ tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật phục vụ dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam. Trong đó, 218 tiêu chuẩn là của Việt Nam, 299 là tiêu chuẩn quốc tế từ các quốc gia có nền công nghiệp đường sắt phát triển như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc và một số nước châu Âu.

Các tiêu chuẩn, quy chuẩn được phân thành nhóm chính gồm: xây dựng công trình; hệ thống công nghệ kỹ thuật đường sắt; trang thiết bị nhà ga và dịch vụ vận hành; hạ tầng kỹ thuật và môi trường; an toàn và hệ thống cảnh báo.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, một số hạng mục kỹ thuật như bê tông cốt thép hay hệ thống tín hiệu có thể áp dụng tiêu chuẩn trong nước. Tuy nhiên, các hạng mục yêu cầu công nghệ đặc thù như ray dài 100 mét, đầu máy, toa xe... hiện chưa thể nội địa hóa, buộc phải tham khảo hoặc áp dụng tiêu chuẩn nước ngoài.

Trong bối cảnh Việt Nam chưa lựa chọn nhà đầu tư hay công nghệ cụ thể cho toàn tuyến đường sắt cao tốc, hệ thống tiêu chuẩn quốc gia chỉ có thể được hoàn thiện sau năm 2025. Giai đoạn từ nay đến 2026, Bộ Xây dựng sẽ phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ tiếp tục rà soát, cập nhật và ban hành hệ thống tiêu chuẩn phù hợp với thực tiễn triển khai.

Tiêu chuẩn “lõi” và yêu cầu phân nhóm rõ ràng

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, đến nay Bộ đã ban hành 35 tiêu chuẩn chung cho đường sắt cao tốc và đang đề xuất thêm 42 tiêu chuẩn nữa. Các tiêu chuẩn này không phụ thuộc vào quốc gia cung cấp công nghệ, nhằm hướng đến tính linh hoạt và hài hòa với công nghệ quốc tế.

Tại cuộc họp, nhiều ý kiến cho rằng việc phân loại tiêu chuẩn thành hai nhóm rõ ràng là cần thiết: nhóm tiêu chuẩn chung (không phụ thuộc công nghệ cụ thể) và nhóm tiêu chuẩn riêng (gắn với công nghệ, nhà sản xuất cụ thể). Đây sẽ là cơ sở để đánh giá mức độ hoàn thiện và khả năng nội địa hóa các tiêu chuẩn trong nước.

Ngoài ra, việc xây dựng danh mục tiêu chuẩn “lõi” – tập hợp các yêu cầu kỹ thuật tối thiểu cần có được xem là cần thiết để hỗ trợ các đơn vị thiết kế, thi công và vận hành triển khai thống nhất trên toàn tuyến. Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh: “Đây là bước quan trọng để hình thành hệ sinh thái tiêu chuẩn đồng bộ cho toàn bộ vòng đời dự án – từ khảo sát, thiết kế đến vận hành.”

Kinh nghiệm quốc tế và chuyển giao công nghệ

Việc sử dụng các tiêu chuẩn quốc tế trong dự án đường sắt cao tốc là hoàn toàn có cơ sở pháp lý và thực tiễn. Tuy nhiên, đại diện các bộ chuyên ngành cũng lưu ý đến yêu cầu tuân thủ quy định về sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ và hài hòa hóa tiêu chuẩn khi tích hợp vào hệ thống tiêu chuẩn quốc gia.

Bộ Xây dựng và Bộ Khoa học và Công nghệ được yêu cầu phối hợp chặt chẽ, cùng với sự tham gia của các chuyên gia trong và ngoài nước, để bảo đảm các bộ tiêu chuẩn vừa cập nhật xu hướng quốc tế, vừa sát với điều kiện thực tế tại Việt Nam.

Tại cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà khẳng định: “Việc xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn cho đường sắt tốc độ cao là công việc chưa có tiền lệ, yêu cầu cao về kỹ thuật, an toàn và đồng bộ. Nhưng đây cũng là cơ hội để Việt Nam xây dựng hệ thống tiêu chuẩn hạ tầng giao thông hiện đại, không chỉ cho tuyến cao tốc Bắc – Nam mà còn cho các dự án tương lai.”