Một hang động từng có người tiền sử cư ngụ suốt 10.000 năm nằm giữa rừng Thanh Hóa

Vết tích người xưa giữa đại ngàn Thành Yên

Nằm khiêm nhường trong vùng đệm phía Tây của Vườn quốc gia Cúc Phương, hang Con Moong thuộc xã Thành Yên, huyện Thạch Thành, tỉnh Thanh Hóa, nơi được mệnh danh là "mái nhà cổ xưa" của người Việt tiền sử. Giữa rừng đá vôi sừng sững thuộc hệ tầng Đồng Giao, hang động này không chỉ hấp dẫn bởi vẻ đẹp nguyên sơ mà còn bởi những giá trị khảo cổ học quý giá, từng khiến giới khoa học trong và ngoài nước phải dừng chân trầm trồ.

Hang có chiều dài khoảng 40m, cao 10m ở điểm cao nhất, nằm ở độ cao tuyệt đối 147m so với mực nước biển, thông hai đầu, một kiến tạo tự nhiên hiếm có. Khi ánh sáng lọt qua hai cửa hang, từng lớp rêu đá, vết tích hóa thạch như sáng lên, kể câu chuyện hàng chục nghìn năm của những người đầu tiên đặt chân đến vùng đất này.

Trong tiếng Mường, “Con Moong” nghĩa là “hang Con Thú”, tên gọi này bắt nguồn từ hình dáng đặc biệt của tảng đá nằm trước cửa Đông Nam – giống như con hổ đang nằm phục. Người dân nơi đây còn lưu truyền rằng, hang từng là nơi tụ tập của nhiều loài muông thú, khiến không khí luôn kỳ bí, âm u và tràn ngập dấu ấn rừng thiêng.

Di sản sống động của thời tiền sử Việt Nam

Hang Con Moong không đơn thuần là một hang động thiên nhiên. Đây là di tích khảo cổ quốc gia đặc biệt, được phát hiện năm 1974 và khai quật chính thức từ 1976. Những phát hiện tại đây đã xác lập một điều quan trọng: Việt Nam là nơi có sự chuyển tiếp liên tục giữa thời đại Đá cũ và Đá mới, từ săn bắt hái lượm sang trồng trọt sơ khai.

Trong các lần khai quật kéo dài từ thập niên 70 đến những năm 2008–2009, giới khảo cổ phát hiện các công cụ đá, mảnh gốm, di cốt người và các mộ táng kiểu nằm co bó gối, kiểu mai táng cổ nhất từng biết đến trong lịch sử nhân loại. Tại hang có tới 10 lớp trầm tích văn hóa chồng lên nhau, minh chứng cho 4 giai đoạn phát triển: từ văn hóa Sơn Vi, Hòa Bình – Bắc Sơn đến Đa Bút.

Chính vì giá trị đó, hang Con Moong từng được đề xuất xây dựng hồ sơ trình UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới, đại diện tiêu biểu cho lịch sử tiến hóa của loài người ở Đông Nam Á.

Giữa rừng nguyên sinh nơi thiên nhiên vẫn nguyên vẹn

Không chỉ giàu giá trị lịch sử, hang Con Moong còn nằm giữa một hệ sinh thái nguyên sơ đầy mê hoặc. Bao quanh hang là rừng đặc dụng, cây gỗ quý, thảo dược bản địa, là nơi sinh sống của nhiều loài động vật hoang dã như nai, khỉ, hoẵng, gấu ngựa...

Không khí trong lành, thảm thực vật phong phú, kết hợp với các điểm du lịch lân cận như hồ Vũng Sú, hồ Bỉnh Công và suối nước nóng khiến nơi đây trở thành điểm đến lý tưởng cho du lịch sinh thái kết hợp với du khảo văn hóa – lịch sử.

Chỉ cách chùa Bái Đính và rừng Quốc gia Cúc Phương chừng 30–40 km, du khách hoàn toàn có thể kết hợp khám phá di sản Phật giáo, thiên nhiên và dấu tích tiền sử trong một hành trình xuyên vùng bán sơn địa độc đáo giữa Ninh Bình và Thanh Hóa.

Về với Thành Yên không chỉ để chiêm ngưỡng một hang động cổ, mà còn là để hòa mình vào nhịp sống của người Mường bản địa, những con người hiền hòa, mến khách, giữ gìn tập quán và văn hóa truyền thống qua từng mái nhà sàn, bộ trang phục thổ cẩm hay lời hát xường ru con bên nếp lửa.

Từ hang Con Moong, bạn có thể tiếp nối hành trình đến Thác Mây ở Thạch Thành, nơi 9 tầng nước trắng đổ ào ào giữa đại ngàn; hoặc suối cá thần Cẩm Lương, nơi những đàn cá kỳ bí ngụp lặn bên chân núi Trường Sinh. Mỗi điểm đến như một lớp ký ức, xếp chồng lên nhau, tạo nên một bức tranh du lịch – văn hóa đậm chất xứ Thanh.