"Mái nhà" của 5 triệu hộ kinh doanh?

Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) do Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh trình bày khẳng định, việc xem xét, tiếp tục sửa đổi toàn diện Luật Doanh nghiệp nhằm thể chế hóa đầy đủ nội dung nghị quyết của Đảng về phát triển kinh tế tư nhân, nâng cao hiệu lực quản trị và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước; cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, cắt giảm chi phí cho doanh nghiệp.

Đối với phạm vi điều chỉnh, quy định đối tượng về hộ kinh doanh vào dự thảo Luật Doanh nghiệp (sửa đổi), Chủ nhiệm Vũ Hồng Thanh cho biết, về vấn đề này có 2 loại ý kiến.

Loại ý kiến thứ nhất nhất trí đưa nội dung quy định về hộ kinh doanh vào dự thảo Luật như phương án Chính phủ đã trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 8. Loại ý kiến thứ hai đề nghị không quy định nội dung hộ kinh doanh vào dự thảo Luật mà xem xét, ban hành một luật riêng về hộ kinh doanh.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề xuất lựa chọn loại ý kiến thứ hai "đề nghị không quy định nội dung về hộ kinh doanh vào dự thảo Luật Doanh nghiệp".

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và đầu tư Nguyễn Chí Dũng

Theo giải trình của Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho rằng cả hai loại ý kiến nên và chưa nên luật hoá hộ kinh doanh đều có lý. Tuy nhiên nếu làm luật riêng thì mất ít nhất ba năm, còn đưa thành một chương của Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) thì chỉ có lợi cho hộ kinh doanh mà thôi. Đó là sẽ khẳng định định danh cho loại hình của hộ kinh doanh, bảo vệ quyền lợi cho các họ và áp dụng được các chương trình hỗ trợ.

Việc đưa hộ kinh doanh vào luật cũng bãi bỏ một số rào cản đang cản trở hoạt động của các hộ để hoạt động có hiệu quả hơn, phát triển khu vực kinh tế tư nhân tốt hơn và không phát sinh các thủ tục hành chính.

Tác dụng nữa được Bộ trưởng nhấn mạnh là sẽ tạo động lực thúc đẩy các hộ kinh doanh có đủ điều kiện hoạt động động theo loại hình doanh nghiệp thì phải chuyển thành doanh nghiệp.

Quy định hiện hành là hộ kinh doanh chỉ được sử dụng không quá 10 lao động nhưng thực tế có nhiều hộ kinh doanh có quy mô rất lớn, đã có hộ sử dụng hàng trăm lao động, doanh thu hàng ngàn tỷ mà hoạt động theo Luật Hợp tác xã, khoán thuế chứ không hoạt động lành mạnh, áp dụng theo Luật doanh nghiệp, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Tạp chí Kinh tế Chứng khoán Việt Nam tổng hợp một số ý kiến của các đại biểu thông tin về vấn đề này:

Thảo luận trực tuyến về dự án Luật Doanh nghiệp (sửa đổi), đại biểu Phan Thái Bình (đoàn Quảng Nam) cho rằng, việc sửa đổi Luật Doanh nghiệp ở thời điểm này là cần thiết. Tuy nhiên, khác với đề xuất của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đại biểu Phan Thái Bình ủng hộ loại ý kiến thứ nhất là đưa nội dung quy định về hộ kinh doanh vào dự thảo Luật lần này.

Theo đại biểu, qua nhiều lần sửa đổi, trong Luật Doanh nghiệp đều có điều khoản quy định về hộ kinh doanh. Dự thảo lần này đã bổ sung theo hướng nâng lên, cụ thể hóa thành nhiều nội dung hơn và quy định thành chương riêng. Như vậy, bản chất có nghĩa rằng hộ kinh doanh lâu nay đã được luật quy định.

Do đó, đại biểu Bình đề nghị bổ sung đối tượng hộ kinh doanh vào quy định của Điều 3 dự thảo Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) và viết lại: Trong trường hợp luật khác có quy định đặc thù về việc thành lập, tổ chức, quản lý, tổ chức lại, giải thể và hoạt động có liên quan của doanh nghiệp, hộ kinh doanh thì áp dụng quy định của luật đó.

Ủng hộ không đưa hộ kinh doanh vào dự thảo Luật Doanh nghiệp (sửa đổi), các đại biểu Trần Văn Tiến (đoàn Vĩnh Phúc), Dương Minh Tuấn (đoàn Bà Rịa - Vũng Tàu) cho rằng, bản chất hộ kinh doanh có nhiều khác biệt so với doanh nghiệp vì vậy nên tách thành luật riêng sẽ có các quy định chặt chẽ hơn.

Theo đại biểu Trần Văn Tiến, số hộ kinh doanh gấp 5 đến 6 lần số doanh nghiệp và cách thức hoạt động khác với doanh nghiệp, do đó không nên đưa vào phạm vi điều chỉnh của luật mà nên xem xét ban hành luật riêng.

Dẫn số liệu hơn 5 triệu hộ kinh doanh, trong đó trên 3,5 triệu được cấp mã số thuế, đại biểu Dương Minh Tuấn cho rằng, rất cần thiết nâng việc quản lý hộ kinh doanh từ nghị định lên thành luật để có địa vị pháp lý cao hơn. Tuy nhiên, hộ kinh doanh có nhiều khác biệt, kinh doanh gia đình, quy mô nhỏ, vì vậy nên tách thành luật riêng sẽ có các quy định chặt chẽ hơn.

Đại biểu Mai Sỹ Diến (đoàn Thanh Hoá) góp ý: “Trong 5 triệu hộ kinh doanh, chỉ có 1,7 triệu hộ nộp thuế. Đối tượng rất lớn nên cần có luật riêng điều chỉnh. Còn quy định tại dự thảo luật này thiếu nhiều điều cần thiết, an toàn, quyền, lợi ích, hình thức và cách thức hoạt động hộ kinh doanh… Chúng ta cần có thời gian nghiên cứu kỹ lưỡng, đánh giá tác động”.

Đồng quan điểm, đại biểu Nguyễn Anh Trí (đoàn Hà Nội) và đại biểu Nguyễn Văn Cảnh (đoàn Bình Định) cũng đề nghị cần ban hành luật riêng để thể chế hoá, trao cho các hộ kinh doanh địa vị pháp lý rõ ràng, hoạt động công khai, minh bạch hơn…

Theo quan điểm của đại biểu Đỗ Văn Sinh (đoàn Quảng Trị), nên có Luật riêng về kinh doanh bởi nước ta hiện có 14 triệu hộ kinh doanh chứ không phải là 5 triệu hộ trong lĩnh vực phi nông nghiệp. Do đó nên có Luật riêng để điều chỉnh việc này trong đó có cả hộ nông nghiệp, lâm nghiệp, phi nông nghiệp…để hoàn chỉnh tốt hơn.

“Tôi cho rằng hiện nay hộ kinh doanh của chúng ta đóng góp 30% GDP, đóng góp thuế cũng nhiều, đặc biệt là thu hút lực lượng lao động lớn. Vì vậy khi có Luật riêng chắc chắn rằng sẽ tạo điều kiện tốt để cho hộ kinh doanh phát triển tốt”, đại biểu Đỗ Văn Sinh nói.

Dự thảo Luật Doanh nghiệp đã được các đại biểu Quốc hội thảo luận, cho ý kiến tại kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XIV và Phiên họp thứ 43 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Sau khi tiếp thu, chỉnh lý, dự thảo luật trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp này (theo dự thảo ngày 29/4/2020) gồm 10 chương với 219 điều, quy định về việc thành lập, tổ chức quản lý, tổ chức lại, giải thể và hoạt động có liên quan của doanh nghiệp, bao gồm công ty trách nhiệm hữu hạn, doanh nghiệp Nhà nước, công ty cổ phần, công ty hợp danh, doanh nghiệp tư nhân, nhóm công ty và hộ kinh doanh.