Lý do không sáp nhập 3 tỉnh Quảng Bình - Quảng Trị - Thừa Thiên Huế thành "Bình Trị Thiên"?

Danh xưng “Bình Trị Thiên”: Từ chiến khu kháng chiến đến biểu tượng lịch sử

Cụm từ “Bình Trị Thiên” không chỉ là một địa danh hành chính trong lịch sử hiện đại Việt Nam, mà còn là biểu tượng bất khuất của một vùng đất từng là chiến tuyến khốc liệt trong hai cuộc kháng chiến. Tên gọi “Bình Trị Thiên” xuất hiện chính thức lần đầu vào tháng 7 năm 1947 khi ba tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên được tách ra thành Phân khu Bình Trị Thiên – một đơn vị đặc biệt trong hệ thống chiến khu của quân đội ta thời kỳ kháng chiến chống Pháp. Dù tồn tại chưa đầy nửa năm, phân khu này đã để lại dấu ấn sâu sắc trong ký ức cách mạng và văn hóa kháng chiến.

Cái tên "Bình Trị Thiên" không bị lãng quên sau khi Phân khu giải thể vào đầu năm 1948, mà ngược lại, trở thành danh xưng quen thuộc để chỉ một vùng địa lý và tinh thần. Hình ảnh “Bình Trị Thiên khói lửa” đi vào văn hóa đại chúng qua âm nhạc, thơ ca, và đặc biệt là hình tượng "dép Bình Trị Thiên" – biểu trưng của sự kiên cường, tiết kiệm và sáng tạo trong điều kiện khắc nghiệt.

Đến năm 1975, khi đất nước thống nhất, ba tỉnh này lại một lần nữa chính thức sáp nhập thành tỉnh Bình Trị Thiên theo quyết định hành chính nhằm tinh gọn bộ máy và thuận lợi cho công tác quản lý. Tuy nhiên, đến năm 1989, tỉnh Bình Trị Thiên được chia tách trở lại thành ba tỉnh như hiện nay: Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế.

Sáp nhập Quảng Bình – Quảng Trị: Bài toán tổ chức lại không gian phát triển mới

Trong bối cảnh cải cách hành chính tiếp tục được đẩy mạnh, theo Nghị quyết 60-NQ/TW ban hành tháng 4/2025, Trung ương đã thống nhất phương án sáp nhập tỉnh Quảng Bình và tỉnh Quảng Trị thành một đơn vị hành chính mới – vẫn lấy tên là tỉnh Quảng Trị, với trung tâm chính trị – hành chính đặt tại khu vực tỉnh Quảng Bình hiện nay.

Việc lựa chọn giữ lại tên gọi "Quảng Trị" nhưng đặt trụ sở hành chính ở Quảng Bình là phương án được đánh giá dựa trên yếu tố lịch sử, quy mô dân số, hạ tầng hiện có và điều kiện kết nối vùng. Đây là một trong nhiều bước cụ thể nhằm hiện thực hóa chủ trương giảm số lượng đơn vị hành chính cấp tỉnh xuống còn 34 tỉnh, thành phố trên toàn quốc. Trong đó, 28 tỉnh sẽ hình thành từ việc sáp nhập, còn lại là 6 thành phố trực thuộc Trung ương.

Với địa hình liền kề, quy mô dân số tương đồng, và cùng nằm trong vùng Bắc Trung Bộ, hai tỉnh Quảng Bình – Quảng Trị có nhiều lợi thế khi tổ chức lại bộ máy. Đây được xem là cơ hội để thiết kế lại không gian phát triển mới, hướng tới phân bố dân cư, đầu tư hạ tầng, khai thác tài nguyên và nâng cao hiệu quả quản lý.

Thành phố Huế: Trực thuộc Trung ương, không sáp nhập

Bên cạnh lộ trình sáp nhập các tỉnh, một nội dung quan trọng khác trong Nghị quyết 60 là việc nâng cấp Thừa Thiên Huế thành thành phố trực thuộc Trung ương.

Căn cứ theo Nghị quyết 175/2024/QH15, từ ngày 1/1/2025, thành phố Huế sẽ chính thức là thành phố trực thuộc Trung ương thứ 6 của Việt Nam, với diện tích hơn 4.947 km² và dân số hơn 1,2 triệu người.

Thành phố Huế sau khi được nâng cấp không thực hiện sáp nhập với bất kỳ tỉnh nào, giữ nguyên đơn vị hành chính độc lập và có ranh giới tiếp giáp với Đà Nẵng, Quảng Trị, Quảng Nam, Lào và Biển Đông. Việc tách riêng Huế nhằm khẳng định vai trò trung tâm di sản, văn hóa – du lịch cấp quốc gia và quốc tế, đồng thời giúp khu vực này tận dụng hiệu quả nguồn lực phát triển trong mô hình quản trị đô thị đặc thù.