Luật hóa Nghị quyết 42, ngân hàng nào hưởng lợi nhất?

Nghị quyết 42 – Cơ chế đặc thù từng làm thay đổi cục diện nợ xấu

Nghị quyết 42/2017/QH14 về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng là một trong những biện pháp mạnh mẽ nhất trong hơn một thập niên qua nhằm kiểm soát và xử lý “cục máu đông” nợ xấu trong hệ thống ngân hàng.

Nội dung nổi bật của Nghị quyết là việc cho phép các ngân hàng thu giữ tài sản bảo đảm (TSĐB) không cần chờ phán quyết kéo dài của tòa án, quy định rõ thủ tục tranh chấp tài sản và hướng dẫn cách xử lý lãi dự thu. Đặc biệt, nghị quyết này tạo cơ chế cho việc bán nợ theo giá thị trường, không bó buộc ở giá trị sổ sách – vốn là rào cản lớn đối với các ngân hàng thương mại cổ phần nhà nước khi lo ngại vấn đề “thất thoát tài sản công”.

Trong giai đoạn 2017–2021, Nghị quyết 42 được ghi nhận đã giúp duy trì tỷ lệ nợ xấu toàn hệ thống dưới 2%. Công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC) đã mua gần 14.000 tỷ đồng nợ và xử lý thành công hơn 79%, thời gian xử lý nợ cũng rút ngắn đáng kể.

Tuy nhiên, sau khi hết hiệu lực từ ngày 1/1/2024, các ngân hàng mất đi cơ chế đặc thù này. Thống kê đến tháng 1/2025 cho thấy tỷ lệ nợ xấu toàn ngành đã vọt lên 4,3%, khiến nhu cầu luật hóa nội dung của Nghị quyết 42 trở nên cấp thiết.

Luật Các tổ chức tín dụng sửa đổi năm 2024 đã đưa một phần nội dung của Nghị quyết 42 vào quy định pháp luật chính thức. Tuy nhiên, vẫn còn ba điểm then chốt chưa được luật hóa chi tiết gồm: Quyền thu giữ TSĐB – hiện chỉ có trong quy định chuyển tiếp, chưa được công nhận vĩnh viễn trong luật; quy định kê biên TSĐB – cần rõ ràng về việc xử lý tài sản của người phải thi hành án; quy định hoàn trả TSĐB là vật chứng – còn thiếu hướng dẫn xử lý TSĐB trong các vụ án hình sự.

Dự thảo luật mới đang được trình Quốc hội khóa XV tại kỳ họp tháng 5/2025 nhằm bổ sung, hoàn thiện các nội dung còn thiếu này. Điểm cải tiến đáng chú ý là việc đặt các cơ chế đặc thù trong một khung luật có hiệu lực lâu dài, tránh tình trạng phụ thuộc vào nghị quyết mang tính thử nghiệm hoặc giới hạn thời gian như trước.

Những ngân hàng nào sẽ hưởng lợi?

Việc luật hóa Nghị quyết 42 không chỉ giúp các ngân hàng khơi thông kênh xử lý nợ xấu mà còn tạo ra các tác động lan tỏa tích cực đối với nền kinh tế.

Với ngành ngân hàng, dự kiến tỷ lệ nợ xấu toàn hệ thống có thể giảm xuống dưới 3% nhờ cơ chế xử lý hiệu quả các khoản nợ có tài sản đảm bảo. Thời gian thu hồi nợ được rút ngắn, chi phí pháp lý và chi phí dự phòng rủi ro giảm mạnh, từ đó giúp ngân hàng có điều kiện hạ lãi suất cho vay.

Trên bình diện kinh tế vĩ mô, chính sách này góp phần giải phóng nguồn lực tài chính bị “mắc kẹt” trong nợ xấu, giúp ngân hàng tăng khả năng cấp tín dụng cho nền kinh tế. Doanh nghiệp và người dân có thể tiếp cận vốn dễ dàng hơn, với chi phí vay giảm, từ đó kích thích đầu tư, tiêu dùng và tăng trưởng kinh tế. Nghị quyết này được kỳ vọng sẽ góp phần vào mục tiêu tăng trưởng GDP tối thiểu 8% trong năm 2025.

Tác động của việc luật hóa Nghị quyết 42 sẽ khác nhau tùy thuộc vào cấu trúc hoạt động và đặc thù tài sản đảm bảo của từng ngân hàng.

Các ngân hàng có danh mục cho vay bán lẻ lớn – thường xuyên đối mặt với nhiều khoản vay nhỏ, rải rác, đi kèm tài sản đảm bảo rõ ràng như nhà ở, ô tô sẽ được hưởng lợi lớn nhờ cơ chế thu giữ đơn giản và hiệu quả hơn. Trong đó, những ngân hàng như VPBank, TPBank, SHB, MB… có thể có lợi thế tương đối.

Ngân hàng có tỷ lệ cho vay ô tô cao – TSĐB là xe dễ thu giữ và định giá, sẽ thuận lợi khi luật hóa quy định thu giữ TSĐB. Các ngân hàng như VIB, VPBank được đánh giá có mức độ hưởng lợi đáng kể từ thay đổi này.

Các ngân hàng nhận chuyển giao bắt buộc – như MB, HDBank, Vietcombank, VPBank sẽ đặc biệt hưởng lợi vì đang trong quá trình tái cấu trúc các ngân hàng yếu kém, thường đi kèm với lượng nợ xấu lớn. Việc có cơ chế pháp lý rõ ràng giúp giảm áp lực xử lý nợ, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phục hồi ngân hàng được tiếp nhận.

Tuy vậy, theo đánh giá của Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam, việc luật hóa Nghị quyết 42 sẽ áp dụng đồng đều cho toàn hệ thống, do đó không thể xác định cụ thể ngân hàng nào sẽ hưởng lợi nhiều nhất. Điểm mấu chốt nằm ở việc tạo lập một khuôn khổ pháp lý minh bạch và ổn định, giúp các tổ chức tín dụng chủ động hơn trong xử lý nợ xấu, thay vì phụ thuộc vào các quy trình tố tụng hoặc thi hành án vốn kéo dài và tốn kém.

Yuanta nhận định rằng, sau khi dự thảo luật được thông qua và triển khai, tỷ lệ nợ xấu của hệ thống nhiều khả năng sẽ giảm xuống dưới ngưỡng 3%. Điều này không chỉ giảm áp lực trích lập dự phòng mà còn tạo điều kiện để hạ lãi suất cho vay, qua đó hỗ trợ doanh nghiệp và người dân tiếp cận vốn dễ dàng hơn. Đồng thời, khuôn khổ luật mới cũng góp phần đảm bảo nguyên tắc “có vay, có trả”, bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền và cân bằng lợi ích giữa các bên tham gia trong hoạt động tín dụng.