Loại trái cây này chính là lý do khiến xuất khẩu rau quả Việt hụt thu hơn 2.800 tỷ đồng
Xuất khẩu rau quả Việt Nam trong quý I/2025 ghi nhận mức sụt giảm đáng kể khi chỉ đạt hơn 1,1 tỷ USD, thấp hơn cùng kỳ năm ngoái tới 11,3%.
Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT), tổng giá trị xuất khẩu rau quả trong quý I năm nay chỉ đạt 1,1 tỷ USD, giảm mạnh 11,3% so với cùng kỳ 2024. Mức giảm này tương đương với khoản hụt thu lên đến hơn 2.800 tỷ đồng – một con số đáng báo động với ngành hàng từng cán mốc kỷ lục 7,1 tỷ USD trong năm ngoái.
Trong cơ cấu thị trường, Trung Quốc vẫn là đối tác xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, chiếm 44,5% tổng lượng xuất khẩu rau quả. Tiếp theo là Hoa Kỳ và Hàn Quốc, với tỷ trọng lần lượt là 9,6% và 6%. Tuy nhiên, xuất khẩu rau quả sang Trung Quốc trong hai tháng đầu năm đã giảm tới 38,9%, là nguyên nhân chính kéo tụt kim ngạch toàn ngành. Trái lại, thị trường Mỹ ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng 65,5%, trong khi Hàn Quốc gần như đi ngang.
Điểm sáng duy nhất nằm ở thị trường Anh với mức tăng tới 77,8%, cho thấy tiềm năng mở rộng ra các thị trường mới là hoàn toàn khả thi.
"Nút thắt" mang tên sầu riêng
Theo ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, nguyên nhân chính khiến kim ngạch xuất khẩu rau quả suy giảm là do mặt hàng chủ lực sầu riêng gặp trở ngại lớn tại thị trường Trung Quốc.
Từ đầu năm 2025, Trung Quốc siết chặt quy định nhập khẩu sầu riêng, yêu cầu tất cả các lô hàng phải có kết quả phân tích dư lượng cadimi và chất vàng O từ các phòng thí nghiệm đạt chuẩn nước này. Thủ tục phức tạp, thời gian thông quan kéo dài khiến lượng sầu riêng tươi xuất khẩu giảm mạnh, ảnh hưởng nghiêm trọng tới toàn ngành.
Không chỉ Trung Quốc, thị trường Liên minh châu Âu (EU) cũng nâng tần suất kiểm tra sầu riêng Việt từ 10% lên 20% do liên tiếp phát hiện các lô hàng vi phạm tiêu chuẩn về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật.
Mặc dù đối mặt với hàng rào kỹ thuật ngày càng khắt khe, ngành sầu riêng Việt vẫn ghi nhận tín hiệu tích cực với lô hàng đông lạnh đầu tiên gồm 24 tấn được xuất khẩu sang Trung Quốc vào cuối tháng 3. Đây là kết quả từ Nghị định thư được ký kết giữa hai nước vào tháng 8/2024, mở ra hướng đi mới giúp kéo dài thời gian bảo quản và tăng giá trị sản phẩm.
Hiện tại, giá sầu riêng đông lạnh loại 1 xuất khẩu dao động từ 140.000 – 180.000 đồng/kg. Với mỗi container trị giá từ 7 đến 8 tỷ đồng, sản phẩm này mang lại biên lợi nhuận cao gấp 3-4 lần so với hàng tươi.
Tuy nhiên, theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam, xuất khẩu sầu riêng đông lạnh hiện vẫn chưa tăng trưởng như kỳ vọng. Nguyên nhân đến từ việc loại hình này cũng phải đáp ứng các quy định kiểm định giống như sầu riêng tươi. Ngoài ra, việc bảo đảm nhiệt độ sâu dưới -18°C trong suốt quá trình vận chuyển là một thách thức kỹ thuật không nhỏ với doanh nghiệp xuất khẩu.
Ngành rau quả Việt cần bước ngoặt
Theo ông Phùng Đức Tiến - Thứ trưởng Bộ NN&MT, ngành nông nghiệp đang tích cực đàm phán với phía Trung Quốc để khơi thông lại đường xuất khẩu cho sầu riêng. Đồng thời, Bộ đang triển khai các chương trình kiểm soát chất lượng từ vùng trồng, cơ sở đóng gói đến vận chuyển, nhằm tăng khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe từ các thị trường nhập khẩu.
Việc đa dạng hóa thị trường, giảm phụ thuộc vào một đối tác xuất khẩu duy nhất như Trung Quốc đang là bài toán sống còn cho ngành rau quả. Trong bối cảnh một số thị trường như Mỹ, Anh, EU đang ghi nhận tín hiệu tích cực, cơ hội mở rộng đang mở ra, song cần sự đồng hành từ chính sách vĩ mô lẫn đầu tư nâng chất lượng sản phẩm từ chính doanh nghiệp.
Bộ NN&MT cũng khuyến cáo doanh nghiệp không nên sử dụng hóa chất bị cấm hoặc để dư lượng vượt mức cho phép. Thay vào đó, cần áp dụng các biện pháp canh tác an toàn, minh bạch truy xuất nguồn gốc, đặc biệt với những sản phẩm đang bị kiểm soát nghiêm ngặt như sầu riêng.
Tín hiệu tích cực từ Trung Quốc và kỳ vọng nửa cuối năm
Cục Trồng trọt - Bảo vệ thực vật cho biết, hiện đã có hơn 20 doanh nghiệp được Tổng cục Hải quan Trung Quốc cấp phép xuất khẩu sầu riêng, điều này mở ra nhiều cơ hội trong thời gian tới. Với việc sầu riêng không chỉ được tiêu thụ tươi mà còn được sử dụng rộng rãi trong ngành chế biến thực phẩm tại Trung Quốc, tiềm năng tăng trưởng vẫn còn rất lớn.
Dự kiến trong nửa cuối năm, khi các rào cản kỹ thuật được tháo gỡ, và các doanh nghiệp nâng cao năng lực đáp ứng, ngành hàng rau quả – đặc biệt là sầu riêng có thể phục hồi và đạt mục tiêu tăng trưởng như năm 2024.