Loại quả giúp giảm đường huyết nhưng lại là "khắc tinh" của người huyết áp thấp

Mướp đắng: "Thực phẩm vàng" nhưng không dành cho tất cả mọi người

Theo chuyên trang y học WebMD (Hoa Kỳ), mướp đắng là loại thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cao nhưng năng lượng thấp, rất phù hợp với người muốn ăn kiêng hoặc kiểm soát đường huyết.

Trong 100g mướp đắng tươi chỉ chứa 21 calo, 1g protein, 5g carbohydrate và 3g chất xơ, hoàn toàn không chứa chất béo hay cholesterol. Ngoài ra, loại quả này rất giàu vitamin C, vitamin A, vitamin nhóm B (B1, B2, B3, B9) cùng nhiều khoáng chất quan trọng như sắt, kali, canxi, magie và kẽm.

Đặc biệt, các hoạt chất sinh học như charantin, polypeptid-P và vicine trong mướp đắng có tác dụng giảm đường huyết, lợi tiểu, hỗ trợ giải độc gan và tăng cường miễn dịch. Nhờ đó, nhiều người xem đây là "siêu thực phẩm xanh" giúp thanh lọc cơ thể và ổn định sức khỏe.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia dinh dưỡng và Đông y, mướp đắng có tính hàn mạnh. Điều này khiến loại quả này không phù hợp với một số người có cơ địa yếu, huyết áp thấp hoặc hệ tiêu hóa kém. Ăn sai cách hoặc quá nhiều có thể gây rối loạn tiêu hóa, hạ đường huyết, thậm chí co bóp tử cung ở phụ nữ mang thai.

Ba nhóm người tuyệt đối nên tránh hoặc hạn chế ăn mướp đắng

Người bị huyết áp thấp

Mướp đắng có tác dụng giảm huyết áp tự nhiên, nhờ các hoạt chất giúp giãn mạch và hạ áp lực máu. Đây là tin vui với người tăng huyết áp, nhưng lại là “cơn ác mộng” với người huyết áp thấp.

Theo Lương y Nguyễn Tùng Lâm, Phó Giám đốc chuyên môn Nhà thuốc Đỗ Minh Đường, người huyết áp thấp nếu ăn nhiều mướp đắng sẽ khiến áp lực máu giảm sâu, gây chóng mặt, hoa mắt, vã mồ hôi, mệt mỏi, thậm chí tụt huyết áp đột ngột.

Ông giải thích: "Theo Đông y, người huyết áp thấp vốn thuộc nhóm ‘hư hàn’ mà mướp đắng lại mang tính hàn mạnh, ăn nhiều sẽ làm suy giảm dương khí khiến cơ thể lạnh và dễ mệt mỏi."

Lời khuyên: Người huyết áp thấp chỉ nên ăn 1–2 lần/tuần, mỗi lần ít, nên xào hoặc hầm chín kỹ để giảm tính hàn.

Người tỳ vị hư hàn, hay lạnh bụng

Đây là nhóm thường gặp ở người gầy yếu, người lớn tuổi hoặc những người hay bị đầy hơi, chướng bụng, tiêu chảy khi ăn đồ lạnh. Mướp đắng có tính hàn và vị đắng, dễ khiến tỳ vị (hệ tiêu hóa) suy yếu hơn, làm giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng. Biểu hiện thường thấy là ăn xong thấy bụng ậm ạch, đầy hơi, phân lỏng, mệt mỏi.

Lời khuyên: Hạn chế ăn sống hoặc uống nước ép mướp đắng, vì tính lạnh cao; Khi chế biến, nên xào với trứng hoặc nấu canh với thịt bằm, vừa dễ ăn vừa cân bằng âm dương trong món ăn; Nếu vẫn muốn sử dụng mướp đắng để thanh nhiệt, nên ăn buổi trưa hoặc sáng, tránh ăn tối.

Phụ nữ mang thai và đang cho con bú

Mướp đắng chứa alkaloid, hoạt chất có khả năng kích thích co bóp tử cung. Vì vậy, phụ nữ mang thai trong 3 tháng đầu tuyệt đối không nên ăn, để tránh nguy cơ sảy thai hoặc động thai.

Bên cạnh đó, các hoạt chất trong mướp đắng có thể làm giảm đường huyết quá nhanh, ảnh hưởng đến thai phụ có thể trạng yếu. Với phụ nữ đang cho con bú, ăn quá nhiều cũng có thể làm thay đổi vị sữa hoặc giảm tiết sữa.

Lời khuyên: Phụ nữ mang thai và cho con bú nên kiêng hoàn toàn hoặc hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng; Nếu muốn thanh nhiệt, có thể thay bằng mướp hương hoặc bí xanh, lành tính và dễ tiêu hóa hơn.

Ai nên ăn mướp đắng và cách sử dụng đúng cách để không gây hại

Không thể phủ nhận rằng mướp đắng có nhiều lợi ích nếu ăn đúng người – đúng lượng.

Theo chuyên gia dinh dưỡng: Người nóng trong, hay nổi mụn, tăng men gan có thể ăn mướp đắng để giúp thanh nhiệt và thải độc gan; Người tăng huyết áp, tiểu đường type 2 hoặc béo phì có thể ăn 2–3 lần/tuần, giúp ổn định đường máu và giảm mỡ; Người làm việc trong môi trường nóng bức, nhiều mồ hôi có thể bổ sung mướp đắng luộc hoặc nấu canh để phục hồi khoáng chất.

Cách chế biến an toàn: Luộc hoặc xào chín kỹ, hạn chế ăn sống để giảm tính hàn; Kết hợp với trứng, thịt nạc, đậu phụ hoặc tôm nhỏ để tăng giá trị dinh dưỡng và cân bằng vị đắng; Nếu ép nước, nên pha loãng và uống lượng nhỏ, không quá 50–70ml/lần.

Lưu ý quan trọng

Dù mướp đắng là "thực phẩm lành mạnh", ăn quá nhiều có thể phản tác dụng, gây rối loạn đường huyết, hạ đường huyết hoặc kích thích tử cung. Người khỏe mạnh cũng chỉ nên ăn 2–3 quả mỗi tuần, không dùng liên tục mỗi ngày.

Mướp đắng là món ăn dân dã nhưng có giá trị dược liệu cao. Tuy nhiên, "thuốc bổ" cũng có thể thành "độc dược" nếu dùng sai.

Ba nhóm người huyết áp thấp, tỳ vị yếu và phụ nữ mang thai/cho con bú cần tránh xa hoặc sử dụng cực kỳ hạn chế để bảo vệ sức khỏe. Chỉ cần hiểu rõ thể trạng và ăn đúng cách, mướp đắng vẫn là "món quà xanh" giúp thanh lọc cơ thể, làm mát gan và giữ vóc dáng tự nhiên.