Kỷ nguyên hậu Google và Facebook: Web3 sẽ là chủ nhân mới của Internet?

Web3 là gì và vì sao nó được kỳ vọng?

Web3 là khái niệm dùng để mô tả thế hệ Internet tiếp theo, nơi người dùng không chỉ là “khách” mà trở thành “chủ” của dữ liệu, tài sản số và danh tính số. Khác với Web1 – Internet tĩnh, Web2 – Internet tương tác (mạng xã hội, nền tảng chia sẻ nội dung), Web3 vận hành trên nền blockchain, loại bỏ bên trung gian và hướng đến phi tập trung (decentralization).

Trong Web3, mọi hành động của người dùng – từ lưu trữ tệp, thanh toán, tham gia mạng xã hội, cho đến chơi game hay giao dịch tài sản – đều được ghi nhận bằng hợp đồng thông minh (smart contract). Điều này mở ra một thế giới số mà người dùng kiểm soát dữ liệu, kiếm tiền từ chính hoạt động của mình, thay vì phụ thuộc vào nền tảng trung gian như Google, Facebook hay TikTok.

Những ứng dụng Web3 đã dần hiện hữu

Dù còn mới mẻ, hệ sinh thái Web3 đang phát triển mạnh mẽ. Chúng ta đã chứng kiến sự trỗi dậy của:

Ví phi tập trung (MetaMask, Trust Wallet) cho phép người dùng tự giữ tài sản mà không cần ngân hàng.

Mạng xã hội Web3 (Lens Protocol, Farcaster) nơi người dùng sở hữu bài viết, người theo dõi như tài sản cá nhân.

Game Web3 (Axie Infinity, The Sandbox) tạo ra mô hình “chơi để kiếm tiền” (play-to-earn).

NFT và tài sản số cho phép người dùng mua, bán, sưu tầm sản phẩm kỹ thuật số có quyền sở hữu rõ ràng.

Tổ chức phi tập trung (DAO) – nơi cộng đồng ra quyết định vận hành dự án thay vì ban lãnh đạo cố định.

Một điểm nổi bật khác là Web3 không biên giới, nghĩa là người Việt có thể tương tác trực tiếp với bất kỳ dự án toàn cầu nào, chỉ bằng một ví điện tử và kết nối Internet.

Thách thức của Web3: Còn xa mới phổ cập?

Mặc dù tiềm năng lớn, Web3 vẫn đối mặt với nhiều rào cản:

Trải nghiệm người dùng phức tạp: Việc sử dụng ví, kết nối dApps, quản lý private key… vẫn quá khó với người không rành công nghệ.

Thiếu khung pháp lý rõ ràng: Tại Việt Nam và nhiều quốc gia, chưa có quy định cụ thể về các hoạt động Web3 như NFT, token, DAO.

Rủi ro bảo mật và lừa đảo: Nhiều vụ mất ví, bị hack, dự án rug pull khiến người dùng mất lòng tin.

Mô hình kinh doanh chưa bền vững: Không ít dự án Web3 vẫn dựa vào token đầu cơ, thay vì giá trị thực tế.

Một số chuyên gia cho rằng Web3 hiện tại giống như Internet những năm 1995 – chưa hoàn thiện nhưng là nền tảng cho một tương lai lớn. Vấn đề không phải là “Web3 có cần thiết không”, mà là “ai sẽ đưa Web3 đến gần người dùng hơn?”

Web3 và Việt Nam – Cơ hội không nhỏ cho quốc gia trẻ

Việt Nam đang nổi lên là quốc gia có tỷ lệ người dùng blockchain và crypto cao hàng đầu thế giới. Các dự án như Axie Infinity, Coin98, Kyber Network… chứng minh khả năng sáng tạo và xây dựng sản phẩm Web3 không thua kém quốc tế.

Với lực lượng Gen Z đông đảo, yêu thích công nghệ và có tinh thần khởi nghiệp, Web3 tại Việt Nam có thể là cơ hội để tạo ra thế hệ doanh nhân số mới. Tuy nhiên, để Web3 trở thành hiện thực đại chúng, cần sự tham gia đồng bộ từ phía nhà nước, giáo dục công nghệ trong cộng đồng và các doanh nghiệp tiên phong xây dựng nền tảng thân thiện hơn.