Kinh tế Myanmar ảnh hưởng nặng nề sau trận động đất lịch sử

Myanmar sau cơn địa chấn: Kinh tế "vỡ trận" trong thời điểm mong manh

Hơn 1.700 người thiệt mạng, hàng nghìn ngôi nhà và công trình công cộng đổ sập chỉ là phần nổi của tảng băng chìm sau trận động đất mạnh nhất trong vòng 20 năm qua tại Myanmar. Đáng lo hơn, trận thiên tai này giáng xuống nền kinh tế Myanmar trong bối cảnh nước này đang lâm vào khủng hoảng kéo dài do bất ổn chính trị, lạm phát cao và suy giảm đầu tư nước ngoài.

Các chuyên gia kinh tế khu vực Đông Nam Á nhận định rằng, hậu quả từ trận động đất sẽ tiếp tục đẩy Myanmar rơi sâu vào khủng hoảng tài chính. Tác động không chỉ đến chi tiêu công mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất công nghiệp, xuất khẩu tài nguyên và ngành dịch vụ, đặc biệt là trong các lĩnh vực khai khoáng và năng lượng – trụ cột kinh tế chính của quốc gia này.

“Vàng thiếc” bị chặn dòng, Trung Quốc lao đao

Myanmar hiện là nhà sản xuất thiếc lớn thứ ba thế giới sau Trung Quốc và Indonesia. Theo Hiệp hội Thiếc quốc tế (ITA), các khu vực khai thác thiếc tại bang Wa – nơi chiếm đến 70% sản lượng thiếc của Myanmar – nằm không xa tâm chấn của trận động đất vừa qua.

Tuy báo cáo ban đầu chưa ghi nhận thiệt hại lớn tại các mỏ, nhưng giới phân tích cảnh báo rằng, việc khôi phục sản xuất thiếc tại các khu vực bị ảnh hưởng có thể kéo dài nhiều tháng. Trước đó, hoạt động khai thác tại mỏ Man Maw đã bị đình chỉ từ tháng 8/2023 để bảo vệ tài nguyên, khiến nguồn cung sang Trung Quốc bị gián đoạn. Nay, trận động đất đã khiến triển vọng phục hồi thêm mong manh.

Trung Quốc, quốc gia tiêu thụ thiếc lớn nhất thế giới, đang "đau đầu" vì giá thiếc tăng vọt. Ngày 28/3, giá thiếc trên sàn LME đã vọt lên 36.635 USD/tấn – mức cao nhất trong hai tuần, do lo ngại gián đoạn nguồn cung. Sự gián đoạn chuỗi cung ứng từ Myanmar sẽ buộc các nhà máy luyện kim Trung Quốc phải tìm nguồn thay thế, đẩy chi phí sản xuất tăng và ảnh hưởng đến toàn chuỗi giá trị công nghiệp công nghệ cao.

Nông nghiệp và giao thương đình trệ sau thảm họa

Bên cạnh thiếc, nông nghiệp cũng là một trong những ngành bị ảnh hưởng nặng nề sau động đất. Nhiều vùng canh tác ở miền Trung và miền Đông Myanmar, vốn là trung tâm sản xuất gạo, ngô và đậu nành, bị tàn phá nghiêm trọng. Hệ thống kênh mương, đê điều, kho trữ lương thực và đường sá bị hư hại khiến hoạt động giao thương trong nước bị đình trệ, nông sản không thể đến được các thành phố lớn hoặc xuất khẩu.

Các doanh nghiệp địa phương cho biết hiện nguồn cung thực phẩm đã bắt đầu có dấu hiệu thiếu hụt tại một số thành phố lớn như Mandalay và Taunggyi. Nếu không có biện pháp can thiệp sớm, tình trạng khan hiếm và giá cả leo thang có thể khiến lạm phát tiếp tục bùng nổ.

Động đất cũng gây thiệt hại nghiêm trọng cho các công trình hạ tầng như bệnh viện, trường học, văn phòng chính phủ và khu công nghiệp. Hơn 1.200 tòa nhà được ghi nhận sập đổ hoặc hư hại nặng. Đặc biệt, nhiều nhà máy trong khu vực công nghiệp tại các tỉnh miền Trung – nơi có sự hiện diện của doanh nghiệp Hàn Quốc, Trung Quốc và Singapore – đã phải tạm ngừng hoạt động.

Sự kiện này làm gia tăng tâm lý bất an trong cộng đồng đầu tư nước ngoài. Theo Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), tổng vốn FDI đăng ký vào Myanmar đã giảm gần 70% trong năm 2024, và xu hướng rút vốn có thể sẽ tăng tốc sau động đất. Những doanh nghiệp còn trụ lại trong nước đang lên kế hoạch di dời một phần hoạt động sang Thái Lan, Lào hoặc Campuchia để đảm bảo tính liên tục trong chuỗi cung ứng.

Chi phí tái thiết cao, ngân sách kiệt quệ

Dù thiệt hại chính xác về kinh tế chưa được thống kê đầy đủ, nhưng giới chức Myanmar cho biết chi phí khắc phục hậu quả động đất có thể lên tới hàng tỷ USD – một con số không nhỏ với ngân sách vốn đã thâm hụt nghiêm trọng do các gói cứu trợ COVID-19 và chi phí quốc phòng tăng cao trong những năm gần đây.

Chính phủ Myanmar đã kêu gọi cộng đồng quốc tế hỗ trợ nhân đạo và tài chính. Các nước ASEAN như Thái Lan, Indonesia, Việt Nam và Singapore đã cử đoàn cứu trợ đến hỗ trợ tìm kiếm cứu nạn, nhưng rõ ràng, những gì mà quốc gia này cần là một chiến lược phục hồi toàn diện và lâu dài.

Dù đối mặt nhiều khó khăn, một số chuyên gia vẫn cho rằng nếu có chính sách đúng đắn, Myanmar có thể tận dụng thảm họa để xây dựng lại tốt hơn. Việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng mới, xanh hơn và hiện đại hơn có thể giúp cải thiện năng lực sản xuất và khả năng chống chịu với thiên tai trong tương lai. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi Myanmar phải tăng cường minh bạch tài chính, cải cách thể chế và mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế – điều không dễ trong bối cảnh hiện tại.