Kiệt tác kiến trúc Việt – Pháp hơn trăm năm tuổi ở Ninh Bình: Mái đình Việt chạm vòm Gothic châu Âu, đá và gỗ bền vững qua thế kỷ

Kiến trúc đá – gỗ độc nhất vô nhị giữa đất cố đô

Tọa lạc tại thị trấn Phát Diệm, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình, nhà thờ chính tòa Phát Diệm từ lâu đã được mệnh danh là “kinh đô Công giáo Việt Nam”. Đây cũng là quần thể nhà thờ đẹp nhất Việt Nam, nổi bật với kiến trúc kết hợp Đông - Tây độc đáo.

Được linh mục Phêrô Trần Lục (cụ Sáu) chủ trì xây dựng từ năm 1875 đến 1899, công trình đồ sộ này mất tới 24 năm mới hoàn thiện. Toàn bộ đá và gỗ lim được vận chuyển bằng các phương tiện thô sơ từ cuối thế kỷ XIX về đây.

Nhà thờ mang đậm dấu ấn kiến trúc đình chùa Việt Nam: mái cong, cột gỗ lim đồ sộ, chạm khắc tinh xảo, hòa quyện với phong cách Gothic phương Tây. Một sự giao thoa hài hòa giữa tín ngưỡng dân gian Việt và nghệ thuật kiến trúc châu Âu.

Quần thể kiến trúc “độc nhất vô nhị”

Nhà thờ đá Phát Diệm gồm một nhà thờ lớn (nhà thờ chính tòa), 5 nhà thờ nhỏ, phương đình (tháp chuông), ao hồ và 3 hang đá nhân tạo.

Nhà thờ chính tòa: Dài 74m, rộng 21m, cao 15m, được khánh thành năm 1891. Bên trong có 6 hàng cột gỗ lim nguyên khối (48 cột), mỗi cột cao 11m, nặng khoảng 10 tấn. Hoa văn chạm khắc thể hiện tứ quý: tùng, cúc, trúc, mai, tượng trưng cho bốn mùa.

Phương đình: Cao 25m, gồm 3 tầng. Tầng hai treo trống lớn, tầng ba treo chuông đồng nặng gần 2 tấn, đúc từ năm 1890. Đặc biệt, tầng dưới của phương đình được xây bằng đá xanh, các vòm đá lắp ghép tinh xảo.

Nhà thờ đá: Xây dựng từ năm 1883, là công trình đầu tiên của quần thể. Dài 15,3m, rộng 8,5m, cao 6m. Toàn bộ cột, tường, mái, bệ thờ… đều bằng đá, chạm khắc phù điêu tinh xảo.

Ngoài ra, quần thể còn có 4 nhà thờ nhỏ mang kiến trúc riêng, 3 hang đá nhân tạo, tái hiện hang đá Bethlehem nơi Chúa Giáng sinh.

Những giá trị vượt thời gian

Hơn 130 năm tồn tại, dù trải qua chiến tranh, thiên tai, nhà thờ đá Phát Diệm vẫn sừng sững giữa trời xanh cố đô.

Vật liệu: Gỗ lim từ Thanh Hóa, Nghệ An, đá xanh từ Hoa Lư, đá núi Nhồi (Thanh Hóa). Những cây gỗ lim dài 12m, đường kính 2,4m, nặng 7 tấn. Các phiến đá nặng tới 20 tấn.

Kỹ thuật xây dựng: Các khối đá ghép không dùng xi măng, chỉ bằng kỹ thuật then mộng cổ truyền mà vẫn bền vững suốt hơn một thế kỷ.

Ý nghĩa: Quần thể kiến trúc này không chỉ là trung tâm tôn giáo lớn, mà còn là biểu tượng giao thoa văn hóa, niềm tự hào của người Công giáo Việt Nam.

Du lịch – bảo tồn: Đưa tinh hoa kiến trúc đến gần hơn với du khách
Ngày nay, nhà thờ đá Phát Diệm là điểm đến không thể bỏ qua khi du lịch Ninh Bình. Hàng ngày, có hàng nghìn du khách trong và ngoài nước về đây chiêm bái, tham quan, chụp ảnh.

Hiện nhà thờ chính tòa đang được trùng tu, thay lớp ngói mới nhẹ hơn, đảm bảo bảo tồn giá trị kiến trúc và phù hợp với khí hậu hiện đại.

Với giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật to lớn, nhà thờ đá Phát Diệm xứng đáng là “viên ngọc” trong kho tàng di sản kiến trúc Việt Nam. Đây là nơi mà mỗi bước chân đều như chạm vào hơi thở của lịch sử, nơi tinh thần hào khí dân tộc và đức tin tôn giáo cùng hội tụ.