Không thuốc cỏ, không lửa khói, nông dân Bạc Liêu mạnh dạn thay đổi cách làm ruộng, giờ vừa giảm chi phí vừa tăng mạnh lợi nhuận

Mô hình nhỏ, hiệu quả lớn – bước chuyển trong canh tác lúa

Tại xã Vĩnh Bình, huyện Hòa Bình (Bạc Liêu), một mô hình thử nghiệm tưởng chừng nhỏ bé đang mở ra thay đổi lớn trong tư duy sản xuất của nông dân. Đó là việc xử lý rơm rạ bằng chế phẩm vi sinh thay vì đốt bỏ – một thói quen tồn tại suốt hàng chục năm qua ở đồng bằng sông Cửu Long. Và người tiên phong cho thay đổi này là ông Trần Văn Ngỗ, Giám đốc Hợp tác xã Thanh Sơn.

Vụ hè thu 2025, ông Ngỗ mạnh dạn tham gia mô hình sử dụng chế phẩm EMUNIV – một sản phẩm vi sinh có khả năng phân hủy nhanh rơm rạ, giữ lại chất hữu cơ cho đất. Dưới sự hướng dẫn và phối hợp của Trung tâm Khuyến nông tỉnh Bạc Liêu và Công ty CPART, mô hình được triển khai trên diện tích 2 ha lúa ngay sau vụ đông xuân.

Kết quả sau hơn ba tháng khiến chính ông Ngỗ cũng bất ngờ. Rơm rạ sau khi phun chế phẩm và phân hữu cơ đã tự phân hủy sau 15–20 ngày mà không gây mùi hôi, không ảnh hưởng đến việc làm đất. Lúa bén rễ nhanh, khỏe, không xảy ra hiện tượng thối mạ như những vụ trước. Theo ông Ngỗ, đây là lần đầu tiên ông cảm nhận rõ đất ruộng khỏe trở lại.

Nông dân học lại cách làm đồng từ mô hình thực tế

Sự thay đổi trong kết quả sản xuất được thể hiện rõ rệt. So với ruộng đối chứng không xử lý rơm rạ, năng suất đạt 6,69 tấn/ha – cao hơn 0,38 tấn. Mô hình còn giúp giảm 60 kg phân bón/ha, giảm 2 lần phun thuốc bảo vệ thực vật và tăng lợi nhuận khoảng 4,6 triệu đồng/ha. Dù những con số này chưa quá lớn, nhưng đối với nông dân, đó là một tín hiệu đáng mừng và mang tính bền vững.

Quan trọng hơn, mô hình cho thấy khả năng nhân rộng trong cộng đồng nông dân. “Bà con mình quen với ngọn lửa rồi. Thấy khói mới tin là ruộng sạch. Giờ tôi không đốt, ban đầu ai cũng ngạc nhiên. Nhưng thấy hiệu quả, họ qua coi, rồi hỏi, rồi làm theo”, ông Ngỗ kể lại.

Việc từ bỏ tập quán đốt rơm không đơn thuần là kỹ thuật, đó là thay đổi tư duy. Nông dân vốn quen với cách làm gọn lẹ, không phải ai cũng dễ thay đổi. Tuy nhiên, theo bà Bùi Thị Hồng Hà – Trưởng phòng Vi sinh nông nghiệp, Học viện Nông nghiệp Việt Nam chỉ cần một mô hình thành công sẽ tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh trong cộng đồng nông dân, bởi chính người làm ruộng sẽ thấy rõ lợi ích trên đồng ruộng của mình.

Bên cạnh tác dụng cải tạo đất, chế phẩm EMUNIV còn giúp giảm phát thải khí nhà kính, cải thiện khả năng giữ ẩm và dưỡng chất trong đất. Điều này không chỉ giúp tăng năng suất ngắn hạn, mà còn tạo nền tảng lâu dài cho nền nông nghiệp bền vững – điều mà cả ngành đang hướng đến trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt.

Từ mô hình nhỏ tại Vĩnh Bình, những hạt giống đổi mới đang được gieo trên mảnh đất của tư duy nông dân. Mỗi vụ lúa không chỉ là mùa thu hoạch, mà còn là cơ hội để học lại cách làm ruộng – không chỉ nhằm có năng suất cao, mà còn để bảo vệ đất đai, môi trường và sức khỏe lâu dài.