Không chỉ để cất két, vàng còn có công dụng kỳ diệu này trong y học và khoa học công nghệ

Vàng trong y học – Từ nha khoa cổ đại đến công nghệ nano hiện đại

Trong suy nghĩ của nhiều người, vàng chủ yếu là vật để cất giữ trong két sắt, làm đồ trang sức hay đầu tư tích trữ giá trị lâu dài. Tuy nhiên, ít ai ngờ rằng vàng còn là một "trợ thủ đắc lực" trong ngành y học hiện đại. Từ những chiếc mão răng vàng thời cổ đại cho đến công nghệ nano tân tiến, vàng đang dần trở thành một phần thiết yếu trong nhiều ứng dụng y khoa quan trọng.

Từ hàng nghìn năm trước, con người đã nhận ra tính ứng dụng của vàng trong nha khoa. Các tài liệu khảo cổ cho thấy, người Ai Cập cổ đại, người Etruscan ở Ý và một số nền văn minh tiền Columbia ở châu Mỹ đã dùng dây vàng để cố định răng hoặc phục hình răng bị tổn thương. Qua thời gian, ứng dụng này tiếp tục được duy trì và hiện đại hóa. Ngày nay, các hợp kim vàng vẫn được dùng rộng rãi để chế tạo mão răng, cầu răng, miếng trám và thậm chí là các thiết kế nha khoa thẩm mỹ nhờ khả năng chống ăn mòn, độ cứng tương thích với răng thật và tính trơ hóa học cao.

Tuy nhiên, tiềm năng y học của vàng không dừng lại ở nha khoa. Với sự phát triển của công nghệ nano, các hạt vàng có kích thước siêu nhỏ – chỉ vài nanomet – đang mở ra một chương mới cho ngành y. Các hạt nano vàng có khả năng liên kết chọn lọc với tế bào ung thư, giúp dẫn thuốc hóa trị đến đúng vị trí mà không làm tổn thương mô khỏe mạnh xung quanh. Ngoài ra, nhờ đặc tính phản xạ ánh sáng mạnh, hạt nano vàng còn được sử dụng trong kỹ thuật hình ảnh y học để phát hiện sớm tế bào ung thư, nâng cao hiệu quả chẩn đoán và điều trị.

Không chỉ trong ung thư, hạt nano vàng cũng đang được ứng dụng trong các xét nghiệm nhanh, giúp phát hiện các bệnh truyền nhiễm như sốt rét, cúm và COVID-19. Chỉ cần vài giọt máu hoặc nước bọt, kết quả xét nghiệm có thể có trong vòng 15 phút với độ chính xác cao. Tính tiện lợi và nhanh chóng của phương pháp này đã giúp vàng trở thành thành phần không thể thiếu trong nhiều bộ xét nghiệm y tế trên toàn cầu.

Lịch sử cũng từng ghi nhận những nỗ lực sử dụng vàng trong điều trị bệnh lao vào cuối thế kỷ 19, với các chế phẩm muối vàng như sodium-gold-thiosulfat. Dù kết quả không như mong đợi và gây nhiều tác dụng phụ, các nghiên cứu này đã mở ra hướng đi khác khi phát hiện đặc tính kháng viêm của muối vàng. Nhờ vậy, từ cuối thập niên 1920 đến những năm 1990, muối vàng từng được sử dụng rộng rãi để điều trị viêm khớp dạng thấp, trước khi bị thay thế bởi các loại thuốc mới hiệu quả hơn.

Gần đây, vàng còn tiếp tục phát huy vai trò trong lĩnh vực kính hiển vi điện tử và cảm biến sinh học. Nhờ tính chất phản xạ ánh sáng độc đáo, các hạt vàng siêu nhỏ giúp các nhà khoa học quan sát rõ ràng cấu trúc bên trong của tế bào, phục vụ nghiên cứu sâu về bệnh lý và cải thiện độ chính xác trong chẩn đoán.

Dù giá vàng trên thị trường hiện đang ở mức cao – dao động quanh ngưỡng 3.300 USD/ounce – nhưng trong lĩnh vực y học, chỉ cần một lượng cực nhỏ vàng cũng có thể tạo ra những bước tiến lớn. Chi phí không phải là rào cản đáng ngại, khi giá trị mà vàng mang lại trong điều trị vượt xa chi phí vật chất.

Giới khoa học kỳ vọng trong tương lai, vàng sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của các phương pháp điều trị đột phá như robot y tế siêu nhỏ, hệ thống dẫn thuốc thông minh hay thiết bị cấy ghép tích hợp cảm biến vàng. Dù kim loại quý này từng chỉ được biết đến với vai trò là tài sản bảo toàn giá trị, thì hiện tại và tương lai, vàng đang âm thầm góp phần bảo vệ sức khỏe và sự sống của hàng triệu người trên toàn cầu. Và đó mới chính là giá trị thật sự bền vững của vàng.

Vàng trong ngành điện tử – Nhỏ nhưng không thể thiếu

Trong ngành điện tử, vàng không chỉ là vật liệu quý hiếm mà còn là thành phần không thể thay thế trong nhiều thiết bị điện tử hiện đại. Nhờ khả năng dẫn điện rất tốt, không bị oxy hóa và bền bỉ theo thời gian, vàng được sử dụng để mạ các đầu nối, vi mạch, tiếp điểm và chip bán dẫn. Những thành phần này là trái tim của hàng tỷ thiết bị từ điện thoại thông minh, máy tính, ô tô điện đến hệ thống truyền thông vệ tinh.

Đặc biệt, với sự phát triển của công nghệ nano, vàng còn được tích hợp dưới dạng hạt nano trong các loại mực in dẫn điện, cho phép in mạch điện trực tiếp lên các bề mặt linh hoạt, chống nước. Công nghệ này đang mở ra triển vọng lớn cho các thiết bị đeo thông minh, cảm biến sinh học siêu nhỏ và thậm chí cả vật liệu điện tử có thể uốn cong hay gắn vào cơ thể con người mà không gây kích ứng.

Ngoài ra, vàng còn góp mặt trong ngành công nghiệp chế tạo bảng mạch cao cấp, nơi yêu cầu độ chính xác và độ bền điện cao. Nhờ tính ổn định trước môi trường khắc nghiệt, vàng giúp đảm bảo các linh kiện điện tử hoạt động ổn định trong thời gian dài mà không bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ, độ ẩm hay hóa chất ăn mòn.

Vàng trong ngành hàng không vũ trụ – Bảo vệ sự sống ngoài không gian

Trong không gian, nơi ánh sáng Mặt Trời chiếu trực tiếp với cường độ mạnh, còn nhiệt độ có thể thay đổi đột ngột từ hàng trăm đến hàng nghìn độ C, vàng trở thành một “lá chắn” không thể thiếu. Nhờ khả năng phản xạ bức xạ hồng ngoại cực kỳ hiệu quả, vàng được sử dụng để phủ lên lớp ngoài của các tàu vũ trụ, vệ tinh, và đặc biệt là trong mặt nạ che mặt của bộ đồ phi hành gia.

Màng phủ vàng siêu mỏng, chỉ vài phần triệu milimet, giúp phản chiếu nhiệt lượng từ Mặt Trời, đồng thời hạn chế tác động của các tia cực tím và bức xạ vũ trụ lên phi hành gia cũng như các thiết bị điện tử nhạy cảm trong không gian.

Không dừng lại ở đó, vàng còn được sử dụng để chế tạo gương chính của kính viễn vọng không gian James Webb – thiết bị quan sát vũ trụ hiện đại nhất hiện nay. Lớp phủ vàng giúp phản xạ ánh sáng hồng ngoại tốt hơn, cho phép kính James Webb nhìn sâu vào vũ trụ và chụp lại những hình ảnh có độ chi tiết cực cao từ các thiên hà cách Trái Đất hàng tỷ năm ánh sáng.

Trên Trái Đất, công nghệ phủ vàng này cũng được ứng dụng vào kính chắn gió của máy bay phản lực, kính cửa sổ của các tòa nhà cao tầng và trung tâm dữ liệu nhằm tăng khả năng cách nhiệt và giảm tiêu hao năng lượng.

Vàng – “chất liệu vàng” cho công nghệ cao

Trong bối cảnh vàng vẫn giữ vững vai trò trong đầu tư và trang sức, giá trị của nó trong công nghệ cao ngày càng được công nhận và mở rộng. Dù chi phí cao là rào cản trong việc sử dụng đại trà, nhưng với mỗi lượng vàng nhỏ, hiệu quả mang lại là vô cùng lớn – đặc biệt trong các lĩnh vực yêu cầu độ chính xác và độ tin cậy tuyệt đối.

Các nhà khoa học cũng đang không ngừng tìm kiếm những nguồn cung vàng mới. Đáng chú ý, NASA đã phóng tàu vũ trụ Psyche vào tháng 10/2023 nhằm tiếp cận tiểu hành tinh 16 Psyche – một thiên thể được cho là chứa lượng kim loại quý khổng lồ, trong đó có vàng. Dù việc khai thác này vẫn còn ở thì tương lai xa, nhưng tiềm năng của nó cho ngành công nghiệp vàng là không thể phủ nhận.

Trong khi chờ đợi một “cơn sốt vàng” đến từ không gian, vai trò của vàng trên Trái Đất vẫn đang ngày một lan rộng – không chỉ trong két sắt, mà còn trên tay các bác sĩ, trong con chip điện tử hay trong những sứ mệnh khám phá vũ trụ. Điều đó một lần nữa khẳng định: vàng không chỉ quý bởi giá trị kinh tế, mà còn bởi tiềm năng không giới hạn trong tương lai công nghệ nhân loại.