Khám phá thành phố di sản tồn tại giữa biển, nơi lượng khách du lịch đến thăm mỗi năm gấp 500 lần người dân bản địa

Kỳ quan của ý chí và nghệ thuật nhân loại

Giữa làn nước xanh ngọc của biển Adriatic, Venice hiện lên như một bức tranh huyền ảo, nơi không có đường phố chỉ có kênh đào, không có xe cộ chỉ có thuyền gondola lướt nhẹ giữa những tòa cung điện đá cẩm thạch. Nhưng đằng sau vẻ đẹp lãng mạn ấy là cả một kỳ tích kỹ thuật và minh chứng cho sức sáng tạo phi thường của con người, đồng thời cũng là biểu tượng mong manh của di sản nhân loại trước biến đổi khí hậu.

Venice được hình thành từ thế kỷ V sau Công nguyên, khi cư dân vùng đất liền chạy trốn chiến tranh và xâm lược, tìm đến trú ngụ trên hơn 100 hòn đảo nhỏ trong đầm phá, kết nối bằng hàng trăm cây cầu. Họ dựng nhà trên những cọc gỗ sồi và thông đóng sâu xuống bùn – nền móng tưởng chừng tạm bợ ấy lại nâng đỡ một đế chế kéo dài hàng nghìn năm. Từ một nơi tị nạn, Venice dần trở thành cường quốc thương mại và hải quân của châu Âu, kiểm soát các tuyến hàng hải giữa Đông và Tây.

Đến thế kỷ XV–XVI, Venice đạt đỉnh cao phồn vinh khi là trung tâm nghệ thuật, âm nhạc và kiến trúc của thời Phục Hưng châu Âu. Những công trình như Quảng trường San Marco, Cung điện Doge, Nhà thờ Thánh Marco hay Cầu Rialto trở thành biểu tượng của sự thịnh vượng và tinh thần sáng tạo. Cả thành phố là một tác phẩm sống nơi từng cột đá, từng khung cửa đều phản chiếu ánh sáng lung linh của mặt nước.

Thế nhưng, kỳ quan ấy lại được xây dựng trên nền đất yếu và bùn lầy. Hàng nghìn cọc gỗ cổ, dù được bảo quản trong môi trường yếm khí vẫn đang chịu sức ép ngày càng lớn khi mực nước biển dâng. Hiện Venice chìm trung bình 1–2 mm mỗi năm, trong khi nước biển Adriatic tiếp tục dâng do biến đổi khí hậu. Những đợt “acqua alta” triều cường cao vốn hiếm hoi nay xuất hiện thường xuyên, khiến các quảng trường, nhà thờ, quán cà phê chìm trong nước mặn.

Cuộc chiến giữ lấy linh hồn thành phố

Trước nguy cơ ngập lụt, Chính phủ Ý triển khai dự án MOSE (Modulo Sperimentale Elettromeccanico), hệ thống gồm 78 cánh cổng khổng lồ dưới biển có thể đóng lại khi triều cường dâng cao, ngăn nước tràn vào đầm phá. Dự án kéo dài hơn 30 năm với chi phí vượt 6 tỷ euro, bắt đầu hoạt động thử nghiệm năm 2020 và chính thức vận hành toàn phần từ 2023. Dù vẫn còn tranh cãi về chi phí, tác động môi trường và khả năng vận hành lâu dài, MOSE vẫn được xem là hy vọng lớn nhất giúp Venice “thở” thêm nhiều thập kỷ.

Nhưng nước biển không phải mối đe dọa duy nhất. Du lịch đại chúng đang khiến thành phố nghẹt thở. Mỗi năm, khoảng 25 triệu du khách đổ về, gấp hàng trăm lần dân số thường trú chỉ khoảng 50.000 người. Lượng khách khổng lồ khiến giá nhà đất leo thang, người dân địa phương dần rời đi, còn các cửa hàng truyền thống bị thay thế bằng chuỗi dịch vụ du lịch. Trước áp lực ấy, chính quyền Venice buộc phải áp dụng lệ phí vào thành phố cho khách tham quan trong ngày.

Venice được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới từ năm 1987 nhưng tổ chức này đã nhiều lần cảnh báo rằng nếu không có giải pháp phát triển bền vững, thành phố có thể bị đưa vào danh sách “di sản đang nguy cấp”. Nhiều chuyên gia quốc tế đang thúc đẩy mô hình “Venice xanh”, tức hạn chế tàu du lịch lớn, khuyến khích sử dụng năng lượng sạch, phục hồi các nghề truyền thống như thủy tinh Murano, ren Burano và đóng thuyền gondola.

Dẫu vậy, giữa những biến động, Venice vẫn giữ được vẻ đẹp vượt thời gian. Khi hoàng hôn phủ xuống kênh Grand Canal, ánh vàng phản chiếu trên mặt nước, tiếng mái chèo vang lên giữa không gian tĩnh lặng, người ta nhận ra nơi đây không chỉ là một thành phố mà là bản giao hưởng giữa ý chí, nghệ thuật và khát vọng chinh phục thiên nhiên.