Khám phá "siêu" công viên lớn nhất quốc đảo phía Nam, được UNESCO công nhận là di sản thiên nhiên thế giới từ năm 1990

Bức tranh vĩnh cửu của thiên nhiên Nam Bán Cầu

Nằm ở cực tây nam New Zealand, nơi những ngọn núi đổ thẳng xuống biển và sương mù phủ kín quanh năm, Fiordland National Park hiện lên như một thế giới cổ xưa bị thời gian bỏ quên. Với diện tích hơn 12.600 km², đây là công viên quốc gia lớn nhất New Zealand và là trung tâm của khu Di sản Thiên nhiên Thế giới Te Wahipounamu, được UNESCO công nhận từ năm 1990.

Fiordland là kết tinh của hàng triệu năm xói mòn băng hà. Trong kỷ băng hà cuối cùng, các sông băng khổng lồ đã đục chạm vào khối đá granit, tạo nên những vịnh hẹp (fiord) ăn sâu vào đất liền, có vách đá dựng đứng cao tới 1.200 mét. Khi băng tan, biển tràn vào, hình thành khung cảnh hùng vĩ mà nhà thám hiểm James Cook (người đầu tiên đặt chân đến đây năm 1770) từng mô tả là một trong những nơi u tịch và tráng lệ nhất mà con người từng thấy.

Nổi tiếng nhất là Milford Sound – “viên ngọc của Nam Bán Cầu” với chiều dài 16 km, được bao quanh bởi dãy núi Mitre cao 1.600 m. Gần như 200 ngày mỗi năm nơi đây có mưa và mỗi cơn mưa lại khiến hàng trăm dòng thác tạm thời đổ thẳng xuống biển như những dải lụa bạc khổng lồ. Bên cạnh đó, Doubtful Sound và Dusky Sound lại mang vẻ tĩnh lặng và nguyên sơ, nơi con người như lạc vào thế giới không dấu vết của thời gian.

Khí hậu Fiordland được xem là ẩm ướt nhất Nam Bán Cầu, với lượng mưa trung bình từ 7.000 đến 9.000 mm/năm. Sự ẩm ướt ấy nuôi dưỡng rừng mưa ôn đới dày đặc, nơi dương xỉ cổ đại, rêu và dương thảo mọc kín vách đá, gợi cảm giác như lạc vào kỷ nguyên tiền sử. Các loài đặc hữu như chim kiwi, vẹt kakapo (không biết bay) hay takahe (chim gà nước khổng lồ) vẫn sinh sống tại đây, làm nên giá trị sinh học độc đáo mà ít nơi nào sánh kịp.

Giữa vẻ đẹp hùng vĩ và ranh giới mong manh

Fiordland không chỉ là một cảnh quan thiên nhiên kỳ vĩ, mà còn là “hồ sơ địa chất sống” của Trái Đất. Mỗi lớp đá, mỗi đường rãnh băng đều kể câu chuyện về quá trình hình thành của lục địa ngầm Zealandia, từng tách khỏi khối Gondwana cách đây 85 triệu năm. UNESCO gọi Te Wahipounamu là một trong những ví dụ điển hình nhất về tiến hóa địa chất toàn cầu.

Song, vẻ đẹp nguyên sơ ấy đang đối mặt với thách thức. Biến đổi khí hậu khiến các sông băng Spey và Eglinton lùi hơn 2 km chỉ trong 30 năm qua. Nhiệt độ tăng lên đe dọa hệ sinh thái rừng mưa và các loài đặc hữu vốn phụ thuộc vào khí hậu mát ẩm. Bên cạnh đó, hoạt động du lịch dù được quản lý chặt vẫn tạo áp lực đáng kể. Mỗi năm, Milford Sound đón hơn 800.000 du khách, gấp 40 lần số cư dân trong vùng, gây ảnh hưởng đến môi trường nước, tiếng ồn và hệ động vật biển.

Chính quyền New Zealand đã khởi động chương trình “Fiordland 2030”, nhằm chuyển đổi toàn bộ phương tiện du lịch sang năng lượng sạch và giới hạn lượng khách theo mùa, để Fiordland không bị “ngộp thở” giữa làn sóng du lịch hiện đại.

Với người Maori bản địa, Fiordland hay Te Rua-o-Te-Moko (nơi linh hồn của đất ngự trị) không chỉ là một vùng đất, mà là biểu tượng thiêng liêng của mối giao hòa giữa con người và thiên nhiên. Với họ, việc bảo tồn Fiordland là hành động tôn trọng tổ tiên và Trái Đất, là cách gìn giữ hơi thở của thế giới.