Khám phá di sản ngay trên miệng siêu núi lửa, diện tích rộng tới 9.000 km2, nơi có hồ "sôi" và mạch phun nước nóng kỳ lạ

Trái tim nóng của hành tinh

Trải rộng gần 9.000 km² qua ba bang Wyoming, Montana và Idaho (Hoa Kỳ), Yellowstone National Park là công viên quốc gia đầu tiên của thế giới, được thành lập năm 1872. Hơn 150 năm trôi qua, nơi đây vẫn là biểu tượng của nước Mỹ – một “phòng thí nghiệm tự nhiên” khổng lồ, nơi Trái đất phô bày toàn bộ sức mạnh và sự sống của mình.

Điểm đặc biệt của Yellowstone nằm ở nền địa chất độc nhất: toàn bộ khu vực chính là miệng siêu núi lửa Yellowstone Caldera, một trong những hệ thống núi lửa lớn nhất hành tinh, từng phun trào dữ dội cách đây hơn 640.000 năm. Dưới bề mặt vẫn là những túi dung nham khổng lồ đang âm ỉ hoạt động, tạo nên hơn 10.000 hiện tượng địa nhiệt: mạch nước phun, suối nước nóng, hồ bùn sôi và hơi nước sulfur bốc lên không ngừng.

Yellowstone tập trung một nửa số mạch phun nước nóng trên thế giới, trong đó nổi tiếng nhất là Old Faithful, phun trào đều đặn mỗi 90 phút, cao tới 40 m. Cảnh quan nơi đây kỳ vĩ đến khó tin: Hồ nước đổi màu theo vi khuẩn ưa nhiệt, trầm tích nhiều tầng sắc và thung lũng Grand Canyon of the Yellowstone rực vàng như được đúc từ kim loại nóng chảy.

Nhưng Yellowstone không chỉ là thế giới của đá và hơi nước mà còn là một trong những hệ sinh thái hoang dã nguyên vẹn nhất Bắc bán cầu. Bò rừng bison, nai sừng tấm, gấu xám grizzly, sói xám và đại bàng đầu trắng cùng tồn tại trong “Greater Yellowstone Ecosystem”. Đó là bức tranh sống động của thiên nhiên nguyên thủy, nơi con người chỉ là kẻ quan sát, không phải kẻ điều khiển.

Không chỉ mang giá trị cảnh quan, Yellowstone còn là “cái nôi” của khoa học hiện đại. Chính tại đây, các nhà nghiên cứu phát hiện ra vi sinh vật extremophiles – loài sinh tồn trong điều kiện khắc nghiệt giúp phát triển enzyme Taq polymerase, nền tảng của công nghệ nhân bản ADN (PCR) từng đoạt giải Nobel.

Di sản thiên nhiên và thử thách bảo tồn

Năm 1978, UNESCO công nhận Yellowstone là Di sản Thiên nhiên Thế giới, ghi nhận nơi đây là một trong những hệ sinh thái địa nhiệt và hoang dã toàn vẹn nhất hành tinh. Thế nhưng, để giữ được vẻ nguyên sơ ấy không hề dễ dàng. Thập niên 1990, Yellowstone từng bị đưa vào danh sách “Di sản Thế giới đang bị đe dọa” do nạn khai thác khoáng sản, ô nhiễm nguồn nước và sự mất cân bằng sinh học.

Dự án phục hồi quần thể sói xám (loài từng bị con người tiêu diệt gần hết) được xem là bước ngoặt thành công. Khi sói quay trở lại, hệ sinh thái tái cân bằng: nai giảm số lượng, thảm thực vật ven suối phục hồi, các loài chim và động vật nhỏ quay về sinh sống. Đó là minh chứng rằng tự nhiên có thể tự chữa lành, nếu con người biết dừng lại đúng lúc.

Ngày nay, Yellowstone đón hơn 4 triệu lượt du khách mỗi năm, mang đến nguồn thu khổng lồ nhưng cũng tạo sức ép lên môi trường. Biến đổi khí hậu, hạn hán và cháy rừng đang khiến vùng đất này biến động mạnh. Hàng trăm cảm biến địa chấn được lắp đặt để theo dõi “nhịp tim” của siêu núi lửa, đồng thời các tuyến tham quan được kiểm soát chặt để bảo vệ các khu vực địa nhiệt mong manh.

Giữa những thách thức đó, Yellowstone vẫn giữ nguyên giá trị cốt lõi: sự sống trong chuyển động liên tục. Mỗi hơi nước bốc lên từ lòng đất là bằng chứng Trái đất đang vận hành; mỗi tiếng tru của sói trong đêm là âm thanh của hệ sinh thái chưa bị khuất phục.