Hòa Phát (HPG) đề xuất khởi xướng điều tra chống bán phá giá thép HRC Trung Quốc, Hoa Sen (HSG) nói chưa đủ căn cứ

Ngày 26/3/2024, Công ty CP Tập đoàn Hoa Sen (HOSE: HSG) đã phát đi thông báo lên tiếng về đề xuất điều tra chống bán giá đối với sản phẩm thép cuộn cán nóng (HRC) nhập khẩu từ Trung Quốc. Động thái này diễn ra trong bối cảnh Cục Phòng vệ thương mại vừa tiếp nhận hồ sơ yêu cầu điều tra từ phía Công ty CP Tập đoàn Hòa Phát (HOSE: HPG).

Hòa Phát khởi xướng điều tra chống bán phá giá HRC Trung Quốc còn Hoa Sen cho rằng chưa đủ căn cứ

Về phía Hoà Phát, cũng trong ngày 26/3/2024 - ngày đầu tiên trong Chương trình gặp mặt nhà đầu tư tham quan Khu Liên hợp gang thép Hòa Phát Dung Quất, Tổng Giám đốc Nguyễn Việt Thắng cho biết, hồ sơ nói trên được doanh nghiệp nộp vào thứ 3 tuần trước, sau khi nhận thấy các dấu hiệu của hiện tượng bán phá giá. Vị này nhấn mạnh: “Đây là biện pháp tự vệ chính đáng, nhằm bảo vệ nền sản xuất trong nước”.

Cần biết, sản phẩm HRC trong nước hiện nay chỉ được sản xuất bởi 2 doanh nghiệp, bao gồm Tập đoàn Hoà Phát và Công ty TNHH Gang Thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh. Formosa Hà Tĩnh cũng là đơn vị cùng Hoà Phát nộp hồ sơ khởi xướng điều tra chống bán phá giá đối với sản phẩm HRC nhập khẩu từ Trung Quốc.

Ở chiều ngược lại, cùng với Tập đoàn Hoa Sen, 8 doanh nghiệp tôn mạ và ống thép khác bao gồm: Công ty CP Thép TVP, Công ty CP Tôn Đông Á, Công ty CP Thép Nam Kim (HOSE: NKG), Công ty CP Tôn Phương Nam, Công ty CP Tôn Pomina, Công ty CP Sản xuất Thép Vina One, Công ty CP Sản xuất Kinh doanh Thép Việt Nhật và Công ty CP Kim khí Nam Hưng đã gửi Công văn đến Văn phòng Chính phủ, Bộ Công Thương. Cục Phòng vệ thương mại, Hội Nhà báo Việt Nam, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam và Hiệp hội Thép Việt Nam với lập luận phản biện cho rằng không có căn cứ pháp lý để khởi xướng cuộc điều tra này.

Lý lẽ của các đơn vị sản xuất HRC trong nước

Về phía Hoà Phát và Formosa, một trong những lý do cho đề xuất điều tra chống bán phá giá là sản lượng nhập khẩu thép tăng đột biến trong 2 tháng đầu năm 2023 cũng như giá thép HRC từ Trung Quốc giảm mạnh. Cụ thể, theo số liệu từ Tổng Cục hải quan, trong 2 tháng đầu năm 2024, Việt Nam đã nhập 1,89 triệu tấn HRC với giá trị nhập khẩu trên 1 tỷ USD. Trong đó, nguồn thép từ Trung Quốc là 1,4 triệu tấn, chiếm 74,2%. Từ quý I/2023 đến nay, giá HRC của Trung Quốc đã giảm từ 618 USD/tấn xuống còn khoảng 520 - 560 USD/tấn tùy loại.

Tại Việt Nam, chỉ có Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh có khả năng sản xuất sản phẩm HRC

Chia sẻ với các nhà đầu tư, ông Nguyễn Việt Thắng - Tổng Giám đốc Tập đoàn Hòa Phát nhấn mạnh, bản đề xuất cung cấp đầy đủ thông tin dữ liệu từ phạm vi sản phẩm điều tra, tình hình nhập khẩu thép từ các thị trường vào Việt Nam trong giai đoạn điều tra cũng như tình hình sản xuất nội địa. Tuy nhiên, việc điều tra và áp thuế chống bán phá giá hay không đều không phụ thuộc vào ý chí chủ quan của doanh nghiệp. Đơn vị đưa ra quyết định là cơ quan quản lý – dựa trên dữ liệu và đánh giá khách quan.

Đại diện Tập đoàn Hòa Phát cho biết, Trung Quốc hiện là nước sản xuất thép lớn nhất thế giới với sản lượng sản xuất chiếm 60% sản lượng toàn cầu. Nếu như trong những năm trước, khi kinh tế phát triển, phần lớn lượng thép sản xuất của Trung Quốc được hấp thụ bởi nhu cầu trong nước, tỷ lệ xuất khẩu thấp thì 3 năm trở lại đây, trong bối cảnh tình hình kinh tế đi xuống, bất động sản trì trệ khiến cho lượng thép sản xuất dư thừa quá lớn, các nhà sản xuất nước này buộc phải đẩy mạnh xuất khẩu, dẫn đến hiện tượng tràn vào các nước như Việt Nam.

“Giá thành của Hòa Phát hoàn toàn có thể cạnh tranh được nhưng tại sao vẫn phải có biện pháp tự vệ? Vì rất nhiều công ty thép Trung Quốc đã và đang chấp nhận bán lỗ để đưa được sản phẩm ra bên ngoài. Với những công ty cạnh tranh không lành mạnh, phải có giải pháp phù hợp. Với công ty thép Trung Quốc làm ăn nghiêm chỉnh, Hòa Phát vẫn cạnh tranh công bằng”, ông Thắng khẳng định.

Phía Hoà Phát cũng nói thêm, thép là một trong những ngành bị khởi xướng điều tra và áp thuế chống bán phá giá trên thế giới. Trong vai trò là một doanh nghiệp xuất khẩu thép, Tập đoàn này cũng luôn đối diện với rủi ro áp thuế tự vệ thương mại tại các thị trường nước ngoài.

Lập luận của nhóm phản đối

Ở chiều ngược lại, trong công văn gửi tới các cơ quan chức năng, 9 doanh nghiệp tôn mạ và ống thép Việt Nam (tạm gọi là nhóm Hoa Sen) cho hay, họ có những luận điểm chắc chắn để chứng minh hoàn toàn không có căn cứ pháp lý để khởi xướng điều tra chống bán phá giá đối với HRC nhập khẩu từ Trung Quốc vào Việt Nam, đồng thời bày tỏ mối quan ngại sâu sắc rằng nếu Việt Nam khởi xướng điều tra chống bán phá giá đối với sản phẩm HRC nhập khẩu sẽ gây ra những hậu quả cực kỳ tiêu cực không chỉ đối với ngành thép mà còn đối với toàn nền kinh tế và xã hội.

Theo tính toán của Hoa Sen, biên độ phá giá chỉ 1,26% và sản phẩm HRC từ Trung Quốc nhập khẩu vào Việt Nam đang không bán phá giá

Công văn nêu rõ, HRC là nguyên liệu chính để sản xuất các sản phẩm tôn thép mạ kẽm, mạ lạnh, mạ màu, ống thép, thép kết cấu và các sản phẩm thép khác được sử dụng trong nhiều ứng dụng của ngành xây dựng, cơ khí và các ngành công nghiệp khác. Bất kỳ diễn biến bất lợi nào xảy ra với nguồn nguyên liệu HRC cũng có thể gây ảnh hưởng đến toàn ngành thép.

Nhóm Hoa Sen dẫn số liệu từ báo cáo của Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA) cho hay, nhu cầu tiêu thụ HRC của toàn Việt Nam hiện đang nằm trong khoảng 10 - 13 triệu tấn mỗi năm, vừa phục vụ cho việc sản xuất thành phẩm, vừa dự trữ lượng hàng tồn kho cần thiết cho hoạt động sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, theo thông tin chính thức từ Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh, thời điểm hiện tại, tổng công suất thiết kế sản xuất HRC tại Việt Nam chỉ ở mức 8,2 triệu tấn/năm. Giả định hai doanh nghiệp này chạy tối đa công suất và chỉ bán nội địa, không bán xuất khẩu thì vẫn không đáp ứng được nhu cầu trong nước.

Báo cáo của VSA vào tháng 12/2023 cho biết, sản lượng HRC bán nội địa trong năm 2023 đạt 3,403 triệu tấn, được phân bổ bán cho các doanh nghiệp sản xuất tôn mạ, tôn màu, ống thép để làm nguyên liệu phục vụ cho công đoạn sản xuất kế tiếp. Như vậy, sản lượng các nhà sản xuất HRC Việt Nam bán tại thị trường nội địa hiện chỉ có thể đáp ứng được khoảng 30% nhu cầu HRC của toàn Việt Nam. Chính vì nguồn cung HRC trong nước đang không thể đáp ứng đủ nhu cầu, buộc các doanh nghiệp Việt Nam phải nhập khẩu.

Đồng thời, công văn của nhóm Hoa Sen cũng phủ định ý kiến cho rằng sản phẩm HRC từ Trung Quốc nhập khẩu vào Việt Nam bán phá giá. Cụ thể, theo tính toán dựa trên các dữ liệu về giá bán nội địa HRC tại thị trường Trung Quốc từ S&P Global trong năm 2023, đơn giá xuất khẩu trung bình từ HRC từ Trung Quốc vào Việt Nam theo điều khoản CFR và giá xuất khẩu sau khi loại trừ các chi phí liên quan, biên độ phá giá chỉ ở mức 1,26%. Trong khi đó, Luật Quản lý Ngoại Thương năm 2017 quy định: “Không áp dụng biện pháp chống bán phá giá đối với hàng hóa nhập khẩu có biên độ bán phá giá không vượt quá 2% giá xuất khẩu hàng hóa vào Việt Nam”. Vì vậy, không có căn cứ pháp lý để khởi xướng chống bán phá giá đối với sản phẩm HRC nhập khẩu từ Trung Quốc.

Đối với việc thép HRC nhập khẩu gây ảnh hưởng đến sản xuất trong nước, theo nhóm Hoa Sen, thiệt hại là không thể, bởi lẽ Hòa Phát và Formosa đều đạt được sự tăng trưởng tốt về cả sản lượng sản xuất và sản lượng bán hàng trong giai đoạn 2019 - 2023.

Nhóm Hoa Sen cũng chỉ ra thực tế rằng, giá bán HRC từ Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh luôn cao hơn so với giá nhập khẩu từ 10 - 20 USD/tấn, cao điểm có thể chênh lệch tới 40 - 50 USD/tấn. Dù giá bán cao nhưng Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh luôn trong tình trạng không có đủ HRC để bán vì các doanh nghiệp tôn mạ và ống thép Việt Nam phải mua HRC được sản xuất tại Việt Nam vì có một số quốc gia xuất khẩu có yêu cầu đặc biệt về nguồn nguyên liệu.

Chưa kể, Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh cũng hưởng lợi cực kỳ lớn khi bán HRC tại thị trường nội địa vì hiện nay các doanh nghiệp tôn mạ và ống thép tại Việt Nam đang ưu tiên sử dụng nguyên liệu HRC được sản xuất tại Việt Nam để sản xuất các đơn hàng xuất khẩu sang Hoa Kỳ, Mexico vì phải chứng minh nguồn gốc xuất xứ để không bị áp thuế chống lẩn tránh hoặc phù hợp với các quy định theo Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Xuất khẩu sang các quốc gia yêu cầu C/O Form B như Qatar, Oman, Đài Loan cũng yêu cầu sử dụng nguyên liệu HRC được sản xuất tại Việt Nam.

Với những lập luận nói trên, nhóm Hoa Sen khẳng định, nếu áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại có thể ảnh hưởng tiêu cực tới ngành thép Việt Nam nói riêng và toàn bộ nền kinh tế nói chung, bởi lẽ ởi việc áp thuế phòng vệ thương mại hoặc xây dựng bất kỳ rào cản thuế quan, phi thuế quan nào khác đối với HRC nhập khẩu đều làm giảm khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp sản xuất tôn mạ và ống thép nội địa, hơn nữa còn làm ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh lành mạnh giữa các doanh nghiệp cũng như tác động đến các ngành nghề khác như xây dựng, bất động sản, công nghiệp, logistics…

Cho dù đã có lập luận phản đối và các kiến nghị của tập thể 9 công ty tôn mạ và ống thép Việt Nam đối với việc khởi xướng điều tra chống bán phá giá HRC nhập khẩu, song có hay không việc khởi xướng điều tra và áp thuế chống bán phá giá đối với thép HRC nhập khẩu vẫn phải do cơ quan quản lý quyết định dựa trên những dữ liệu cụ thể và đánh giá khách quan. Nếu quyết định này được đưa ra, quá trình điều tra chống bán phá giá sẽ diễn ra trong khoảng 12 -18 tháng.