Hố tử thần là gì? Vì sao người mất tích ở Bắc Kạn vẫn chưa được tìm thấy?

Hiểm họa hình thành từ tự nhiên và con người

Trong địa chất học, "hố tử thần" (tiếng Anh: sinkhole) là một hiện tượng sụt lún đất bất ngờ xảy ra khi các lớp vật chất dưới mặt đất – thường là đá vôi, muối hoặc thạch cao bị hòa tan và cuốn trôi bởi nước ngầm, tạo thành khoảng trống. Khi lớp đất bề mặt không còn nền vững để bám, nó sẽ sụp xuống, tạo ra một hố sâu, có thể rộng vài mét hoặc thậm chí hàng chục mét, gây nguy hiểm lớn cho người và phương tiện.

Hiện tượng này thường xảy ra tại những vùng có địa hình karst như ở Việt Nam: Bắc Kạn, Cao Bằng, Quảng Bình, Hà Nam, Thanh Hóa, Hòa Bình... Quá trình xói mòn có thể diễn ra trong nhiều năm mà không để lại dấu hiệu rõ ràng, đến khi bề mặt đất sụp đột ngột, hậu quả có thể rất nghiêm trọng.

Không phải mọi hố tử thần đều đến từ tự nhiên. Hoạt động của con người như khoan khai thác nước ngầm quá mức, thi công đường ống cẩu thả, hoặc hệ thống thoát nước yếu kém cũng có thể tạo dòng nước ngầm bào mòn nền đất. Chính những can thiệp không kiểm soát này đang làm gia tăng tần suất xuất hiện các hố sụt ở đô thị.

Vụ tai nạn ở Bắc Kạn: Hố sâu 10 mét "nuốt người"

Tối ngày 26/5/2025, một vụ tai nạn nghiêm trọng đã xảy ra tại xã Kim Lư, huyện Na Rì (Bắc Kạn), khi anh Nguyễn Duy Ph. (1989) điều khiển xe máy qua tuyến Quốc lộ 3B và bị cuốn cả người lẫn xe xuống một hố tử thần sâu gần 10 mét. Mặc dù khu vực đã được rào chắn tạm sau hiện tượng sụt lún ngày hôm trước, nhưng vào ban đêm, do thiếu hệ thống cảnh báo hiệu quả, tai nạn thương tâm vẫn xảy ra.

Theo các nhà địa chất, khu vực Na Rì nằm trên nền đá vôi cổ với hệ thống hang động ngầm phát triển. Lượng mưa lớn trong những ngày qua cùng đứt gãy địa chất đã đẩy nhanh quá trình xói mòn, khiến hố sụt mở rộng nhanh chóng. Đặc biệt, lòng hố không ổn định, liên tục sạt lở khiến công tác cứu hộ gặp nhiều trở ngại. Hiện tại, lực lượng chức năng vẫn đang nỗ lực tìm kiếm nạn nhân.

Trước sự cố nghiêm trọng, tỉnh Bắc Kạn đã công bố tình huống khẩn cấp về thiên tai, yêu cầu khoanh vùng, tạm dừng lưu thông qua khu vực và phối hợp với Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản để đánh giá nguy cơ sụt lún trên diện rộng.

Cần giải pháp toàn diện để ứng phó với hiểm họa hố tử thần

Việt Nam có nhiều vùng có nền địa chất dễ bị xói mòn karst, trong khi hệ thống giám sát địa chất tại các địa phương còn thiếu thiết bị hiện đại. Việc phát hiện hang ngầm hiện chủ yếu dựa vào quan sát thực địa và phản ánh của người dân, chưa có công nghệ khảo sát sâu hoặc hệ thống cảnh báo sớm.

Các chuyên gia địa chất đưa ra nhiều khuyến nghị cấp thiết, trong đó đáng chú ý là:

• Xây dựng bản đồ phân vùng nguy cơ sụt lún tại các tỉnh có địa hình đá vôi.
• Ứng dụng công nghệ radar xuyên đất (GPR) để phát hiện hang ngầm tại các khu dân cư, tuyến giao thông trọng yếu.
• Kiểm soát nghiêm ngặt hệ thống thoát nước, sửa chữa kịp thời khi phát hiện rò rỉ.
• Tuyên truyền cho người dân nhận biết các dấu hiệu bất thường như mặt đất nứt nhẹ, nước giếng tụt nhanh, mặt đường rung nhẹ…
• Tăng cường biển báo, rào chắn rõ ràng và giám sát 24/7 tại các điểm có dấu hiệu sụt lún.

Tai nạn tại Bắc Kạn là lời nhắc nhở rằng, hố tử thần không chỉ là vấn đề của địa chất mà còn là phép thử với năng lực quản lý hạ tầng và an toàn công cộng.