Hệ thống vũ khí giá rẻ nhưng hỏa lực mạnh, đối trọng cho hải quân giữa kỷ nguyên tàng hình

Lịch sử triển khai và các bước nâng cấp công nghệ

Tên lửa Harpoon (dòng AGM-84 / RGM-84 / UGM-84) do McDonnell Douglas phát triển, sau này thuộc Boeing Defense, Space & Security là một trong những hệ thống chống hạm được nhiều hải quân trên thế giới lựa chọn. Phiên bản RGM-84A Block 1A lần đầu được triển khai trên tàu mặt nước năm 1977; tới 1979 xuất hiện phiên bản phóng từ trên không (AGM-84A) và năm 1981 có biến thể phóng từ tàu ngầm (UGM-84A) bọc vỏ nang.

Qua hơn bốn thập kỷ, Harpoon trải qua nhiều bản nâng cấp để đáp ứng yêu cầu tác chiến hiện đại. Block 1B (1982) điều chỉnh quỹ đạo bay để giảm khả năng phát hiện; Block 1C (1991) nâng cao khả năng chống nhiễu điện tử; Block II (1998) bổ sung dẫn đường GPS, mở rộng khả năng tấn công mục tiêu trên đất liền. Giai đoạn gần đây, Block II+ (2015) cải tiến công nghệ động cơ và đầu đạn, kéo dài tầm bắn; bản Block II+ ER nâng tầm hoạt động hơn nữa và tiếp tục được thử nghiệm trên các nền tảng khác nhau, bao gồm thử nghiệm tích hợp trên tiêm kích F-16 vào năm 2025.

Việc thiết kế theo kiến trúc mô-đun cho phép Harpoon duy trì độ tương thích với nhiều hạm đội và hệ phóng: từ giá phóng trên tàu mặt nước (Mk 141 quad-pack), vỏ nang cho tàu ngầm, tới phiên bản không cần booster phóng từ máy bay. Chính sách nâng cấp theo từng block giúp tên lửa này tồn tại trong biên chế nhiều lực lượng trong thời gian dài, đồng thời cho phép các quốc gia cập nhật năng lực mà không cần thay thế toàn bộ hệ thống.

Thiết kế, năng lực tác chiến và vị thế trên thị trường vũ khí

Về đặc tính kỹ-thuật, Harpoon là tên lửa hành trình cận âm (Mach 0.85–0.9), dài khoảng 3,8–4,6m tùy biến thể, trọng lượng ở mức vài trăm kg với đường kính khoảng 0,34m. Hệ dẫn kết hợp dẫn đường quán tính (INS) với homing radar chủ động ở pha cuối, cho phép thực hiện quỹ đạo bay thấp sát mặt biển (sea-skimming) nhằm giảm khả năng bị phát hiện. Các phiên bản hiện đại tích hợp GPS và liên kết dữ liệu hai chiều, hỗ trợ cập nhật mục tiêu trong thời gian thực và khả năng tấn công lại (re-attack) nếu cần.

Đầu nổ truyền thống của một số biến thể chứa thuốc nổ mạnh với khối lượng đủ để gây hư hại nặng cho tàu khu trục và các mục tiêu tương đương; một số bản nâng cấp dùng đầu đạn nhẹ hơn để đổi lấy tầm bắn xa hơn. Động cơ turbojet Teledyne (dòng J402) kết hợp booster nhiên liệu rắn ở biến thể phóng mặt nước/ ngầm tạo đẩy ban đầu trước khi động cơ chính hoạt động ổn định. Tầm bắn tuỳ theo block, phổ biến trong khoảng 124–220 km; Block II+ công bố khả năng lên đến khoảng 248 km.

Trong bối cảnh nhu cầu hiện đại hóa, Harpoon vẫn giữ vị thế nhờ tính tương thích, chi phí thấp hơn so với một số tên lửa chống hạm thế hệ mới và lợi thế về kho kỹ thuật, logistics. Tuy nhiên, các hệ tên lửa mới hơn (LRASM, NSM…) với khả năng tàng hình, dẫn mục tiêu đa phương thức và tính năng tác chiến mạng đang dần chiếm ưu thế trong các lực lượng tìm kiếm năng lực tác chiến tiên tiến. Do vậy, Harpoon trong nhiều hải quân vẫn ở vai trò nâng cấp lẫn bổ sung, chứ không còn là đại diện duy nhất cho năng lực chống hạm.

Tóm lại, Harpoon là ví dụ điển hình về dòng hệ thống vũ khí được thiết kế để nâng cấp theo chu kỳ: giữ tính thực dụng, dễ tích hợp và tương thích nhiều nền tảng, đồng thời đối mặt với thách thức từ các công nghệ tên lửa mới hơn trong phát triển chiến lược hải quân tương lai.