Hà Nội sẽ hạn chế xe máy tại 4 quận nội đô
Từ năm 2025, Hà Nội sẽ thí điểm vùng phát thải thấp, hạn chế xe máy và ô tô không đạt chuẩn.
Vùng phát thải thấp và sức ép lên người đi xe máy
Sáng ngày 9/6, Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trần Sỹ Thanh đã có buổi làm việc với Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM), nhằm trao đổi về các phương án thúc đẩy quá trình chuyển đổi mô tô, xe gắn máy chạy xăng sang sử dụng năng lượng sạch tại địa bàn thành phố.
Theo như nghị quyết được Hội đồng nhân dân TP Hà Nội đã thông qua vào tháng 12/2024, thành phố sẽ thí điểm vùng phát thải thấp (LEZ) tại một số khu vực từ ngày 1/1/2025. Các phương tiện ô tô không đạt tiêu chuẩn Euro 4 và xe máy không đạt Euro 2 sẽ bị hạn chế hoặc cấm lưu thông tại những khu vực này.
Giai đoạn thí điểm kéo dài đến năm 2030, sau đó mô hình LEZ sẽ được nhân rộng toàn thành phố, hướng tới loại bỏ hoàn toàn các phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch khỏi nội đô. Bên cạnh đó, thành phố dự kiến áp dụng phí môi trường với các phương tiện phát thải, phát triển mạng lưới sạc xe điện và mở rộng giao thông công cộng, trong đó có các tuyến đường sắt đô thị.
Ông Thanh nhấn mạnh rằng: "Thành phố sẽ triển khai vùng phát thải thấp ở 4 quận nội đô, đó là nghị quyết rồi. Tuy nhiên, thành phố sẽ cân nhắc kỹ lưỡng thời điểm triển khai, không thể không làm và không thể trì hoãn hơn được nữa. Trước mắt là với xe máy và tiếp tục nghiên cứu với ô tô chứ không chỉ với xe máy"
Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện tại, xe máy vẫn là phương tiện di chuyển chính của phần lớn người dân Hà Nội. Với 6,9 triệu xe máy đang lưu hành, trong đó hơn 70% đã trên 10 năm sử dụng, việc áp dụng quy định mới sẽ tạo ra tác động sâu rộng đến đời sống và thu nhập của hàng triệu người.
Ba vấn đề lớn người dân đang đối mặt
Thứ nhất, chi phí chuyển đổi phương tiện. Giá một chiếc xe máy điện phổ thông dao động từ 15 đến 25 triệu đồng, là mức đầu tư không nhỏ đối với lao động phổ thông, người thu nhập thấp hoặc hộ kinh doanh nhỏ. Chính sách hỗ trợ đổi xe cũ từng được thí điểm tại một số địa phương với mức từ 2–4 triệu đồng/xe, song chưa đủ sức lan tỏa và chưa có chính sách dài hạn đi kèm.
Thứ hai, hạ tầng sạc chưa sẵn sàng. Việc sạc xe hiện chủ yếu được thực hiện tại nhà riêng hoặc trung tâm thương mại, gây ra nguy cơ quá tải hệ thống điện, nhất là tại các khu chung cư cũ chưa được cải tạo. Trong khi đó, trạm sạc công cộng còn rất ít, phân bổ không đồng đều khiến việc sử dụng xe máy điện trở nên khó khăn với nhiều người.
Thứ ba, ảnh hưởng đến sinh kế ngành xe máy. Theo Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM), hiện có khoảng 2.000 đại lý, 200 nhà cung cấp phụ tùng và hàng trăm nghìn lao động hoạt động trong lĩnh vực sửa chữa, bán hàng, giao hàng, rửa xe, xe ôm công nghệ. Nếu quá trình loại bỏ xe máy xăng diễn ra quá nhanh, toàn bộ chuỗi lao động này có nguy cơ mất việc và không dễ dàng chuyển đổi sang lĩnh vực mới.
Cần một lộ trình chuyển đổi công bằng
Chuyển đổi phương tiện phát thải thấp là xu thế tất yếu, góp phần bảo vệ môi trường và xây dựng hệ thống giao thông bền vững. Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, chính sách chỉ có thể thành công nếu đi kèm với giải pháp công bằng và thực tế.
Hiện Hà Nội đã quy định thời gian ưu tiên 12 tháng để người dân trong vùng LEZ nâng cấp hoặc đổi phương tiện. Tuy nhiên, để chính sách thực sự phát huy hiệu quả, cần thêm các gói hỗ trợ tài chính quy mô lớn hơn, như cho vay ưu đãi mua xe điện, trợ giá đổi xe, đồng thời phát triển nhanh mạng lưới trạm sạc, cải thiện hạ tầng đô thị.
Bên cạnh đó, cần có kế hoạch đào tạo lại lao động ngành xe máy, hỗ trợ họ chuyển sang lĩnh vực sửa chữa xe điện, logistics hoặc các dịch vụ kỹ thuật khác. Một chính sách chuyển đổi toàn diện cần nhìn thấy cả khía cạnh môi trường lẫn yếu tố xã hội, tránh để bài toán khí thải trở thành bài toán bất công cho những nhóm yếu thế trong đô thị.