Giữ giàu – bài học khó hơn cả làm giàu

Mùa hè năm ngoái, tôi ghé một quán bánh cuốn trong ngõ nhỏ Hà Nội. Bà cụ chủ quán trạc ngoài bảy mươi, dáng gầy, tóc bạc búi gọn, lúi húi một mình. Vừa tráng bánh, vừa rót nước, vừa dọn bàn – những thao tác lặp đi lặp lại nhưng chính xác, nhẹ nhàng, không vội vã. Không bảng hiệu, không ship hàng, không nhân viên phụ giúp. Quán chỉ có bà, vài chiếc bàn gỗ cũ và hương thơm của nước mắm tỏi ớt bốc lên từ đĩa bánh trắng mịn.

Tôi hỏi: “Sao bà không thuê thêm người làm cho đỡ cực?”
Bà cười: “Cực còn hơn bừa. Già rồi, tay không nhanh nữa. Làm ít thôi, đủ rồi cháu ạ”.

Một người khách ngồi cạnh tôi, có lẽ là người quen, chép miệng:
– Bánh bà ngon lắm. Sao bà không mở rộng ra? Thời buổi này, không tranh thủ là mất khách.
Bà cụ vẫn không ngẩng lên, chỉ nói khẽ:
– Nhiều người tưởng có khách là có lời. Nhưng khách đông mà tay chân không vững, chỉ tổ vỡ nồi.

Câu nói của bà cụ làm tôi nghĩ tới những phiên giao dịch của mình – những lúc thị trường “nóng”, dòng tiền chảy cuồn cuộn. Mọi người nói về cơ hội, về x2, x3, về việc “giàu nhanh không khó”.

Tôi cũng thế. Tôi từng thắng, lãi nhiều, cảm giác tự tin như thể đã hiểu rõ quy luật vận hành của thị trường. Tôi rót thêm tiền, tận dụng margin, mở rộng danh mục. Những mã cổ phiếu tôi mua sau đó không phải vì tôi hiểu, mà vì tôi nghĩ "sóng đang mạnh, cứ đi tiếp".

Cũng giống như việc tôi đang “mở rộng quán” của mình – nhưng tay nghề thì vẫn còn vụng.

Rồi thị trường đảo chiều, những mã từng xanh tím đột ngột chuyển đỏ sẫm. Bảng điện tử như ngọn gió lật ngược mọi chiếc thuyền con mới ra khơi. Tôi cắt lỗ. Bán tháo. Nhìn lại, thứ tôi còn lại không phải là tiền – mà là những quyết định tôi đã không đủ tỉnh táo để dừng lại sớm hơn.

Tôi đọc The Psychology of Money – một cuốn sách không dạy cách làm giàu, mà dạy cách suy nghĩ về tiền. Có một đoạn tôi nhớ mãi: “Làm giàu cần mạo hiểm. Nhưng giữ giàu cần sự khiêm tốn và sợ hãi đúng lúc”.

Chúng ta được khuyến khích hành động, dấn thân, liều lĩnh, tận dụng cơ hội. Nhưng ít ai dạy cách dừng lại. Ít ai nói rằng: không mất tiền trong một thị trường hỗn loạn – đã là một dạng thành công.

Giữ tiền không hấp dẫn. Nó không có drama, không bảng điện nhấp nháy, không “cơ hội nhân tài khoản”. Nhưng chính sự im lặng đó là thứ phân biệt một nhà đầu tư trưởng thành với một người đi lướt sóng bằng cảm xúc.
Tôi nghĩ lại về bà cụ bán bánh. Bà không học MBA, không có tệp khách hàng, không dùng công nghệ. Nhưng bà biết đúng khả năng của mình. Biết khi nào nên dừng. Biết ít mà chắc còn hơn nhiều mà vỡ.

Nghĩ lại câu “tay chân không vững thì vỡ nồi”, giờ thì tôi hiểu.
Tài khoản đầu tư cũng vậy. Mở rộng quá sớm, nắm quá nhiều, đòn bẩy quá lớn – đều có thể khiến bạn trượt chân. Không phải vì bạn không thông minh, mà vì bạn không đủ tỉnh.

Tôi không còn theo đuổi những phiên "x2 nhanh". Tôi bỏ qua những mã đang “nổi”, nếu tôi không hiểu nó. Tôi giữ cho danh mục gọn, rủi ro thấp, không margin. Có người bảo thế là nhát. Tôi không phản bác.

Vì tôi biết: Giữ được tiền – giữa những cơn say kiếm tiền – là điều không phải ai cũng làm được. Và không phải ai từng cầm tiền, cũng giữ được tiền. Giống như không phải ai từng đông khách, cũng giữ được nồi bánh tráng.