Gà lôi trắng không còn bị nghiêm cấm khai thác: Cơ hội bảo tồn đi đôi phát triển kinh tế

Thay đổi quy định và tác động pháp lý

Theo Thông tư 27 có hiệu lực từ ngày 1/7, gà lôi trắng – trước đây thuộc nhóm IB (nghiêm cấm khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại) – đã được chuyển sang nhóm IIB, tức chỉ bị hạn chế khai thác, không còn cấm tuyệt đối. Sự điều chỉnh này tạo cơ sở pháp lý để người dân có thể nuôi và kinh doanh loài chim quý hiếm này một cách hợp pháp nếu đáp ứng các điều kiện cần thiết.

Thay đổi quy định cũng dẫn tới việc Cơ quan tố tụng tỉnh Hưng Yên kháng nghị toàn bộ bản án hình sự sơ thẩm với bị cáo Thái Khắc Thành (45 tuổi, Nghệ An), người trước đó bị tuyên 6 năm tù vì nhân giống và bán gà lôi trắng. Trước đây, hành vi này bị coi là vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm theo khoản 2, Điều 244 Bộ luật Hình sự. Tuy nhiên, theo quy định mới, việc nuôi và khai thác gà lôi trắng sẽ được phép nếu thực hiện đúng thủ tục và quy định quản lý.

Theo ông Nguyễn Vũ Linh, Giám đốc Vườn Quốc gia Bạch Mã, gà lôi trắng thường sinh sống ở núi cao trên 500 m, mỗi đàn ngoài tự nhiên chỉ có 3–5 cá thể. Quần thể loài này phát triển chậm và chịu nhiều mối đe dọa từ chồn, cầy vòi hương, khỉ mặt đỏ.

Hướng dẫn nuôi hợp pháp để bảo tồn loài quý hiếm

Từ năm 2022, Vườn Quốc gia Bạch Mã đã nhân giống thành công 24 cá thể gà lôi trắng, sử dụng nguồn giống từ Vườn Quốc gia Cúc Phương và không thu thập từ tự nhiên. Việc này nhằm đa dạng nguồn gene và tăng khả năng thích nghi của loài. Ngoài Bạch Mã, nhiều địa phương khác cũng đã nuôi thành công loài chim này.

Ông Linh cho rằng cần tránh những trường hợp người dân vô tình vi phạm pháp luật do thiếu thông tin về quy định mới. Lực lượng kiểm lâm địa phương nên chủ động hướng dẫn thủ tục đăng ký nuôi gà lôi trắng, để vừa đảm bảo tính pháp lý, vừa góp phần bảo tồn loài.

Gà lôi trắng (Lophura nycthemera) là loài chim lớn thuộc họ Trĩ, ở Việt Nam có 5 phân loài. Con trống có lông đen trắng, mắt đỏ nâu, chân đỏ; con mái nhỏ hơn, lông nâu xám, mắt nâu, chân đỏ. Theo Sách Đỏ Việt Nam, gà lôi trắng được xếp hạng “sẽ nguy cấp” (VU), quần thể ước tính dưới 10.000 cá thể, mỗi tiểu quần thể có dưới 1.000 cá thể trưởng thành.

Danh mục loài nguy cấp ở Việt Nam chia thành Nhóm I (bảo vệ nghiêm ngặt) và Nhóm II (quản lý chặt). Nhóm II gồm những loài chưa ở mức báo động như nhóm I nhưng vẫn có nguy cơ bị khai thác quá mức, hoặc trở nên nguy cấp trong tương lai nếu không được quản lý tốt.

Việc gà lôi trắng được chuyển từ nhóm I sang nhóm II giúp mở ra cơ hội phát triển kinh tế kết hợp bảo tồn, một hướng đi bền vững, vừa gìn giữ nguồn gene quý, vừa hỗ trợ sinh kế cho người dân vùng núi.