Dự án đường sắt cao tốc bị hoãn vô thời hạn, đội vốn hơn 3,5 triệu tỷ, tương lai mờ mịt

Biểu tượng tham vọng biến thành “mớ hỗn độn tồi tệ”

Ngày 18/6, Bộ trưởng Giao thông Anh Heidi Alexander đã công bố một tin không mấy bất ngờ nhưng vẫn gây chấn động giới đầu tư: Dự án đường sắt cao tốc HS2, nối London – Birmingham, sẽ tiếp tục bị trì hoãn vô thời hạn, theo Agence France-Presse.

Phát biểu trước Quốc hội, bà Heidi Alexander thẳng thắn thừa nhận: “Chúng ta đã lãng phí hàng tỷ bảng tiền thuế của người dân vì liên tục thay đổi thiết kế, hợp đồng kém hiệu quả và quản lý tồi.”

Bà Alexander gọi tình trạng hiện tại của dự án là “một mớ hỗn độn tồi tệ” và cam kết sẽ khắc phục tình hình, song không đưa ra bất kỳ mốc thời gian nào cho việc tái khởi động hay hoàn thành dự án. Đây được xem là đòn giáng mạnh vào kỳ vọng về một tuyến đường sắt cao tốc hiện đại, niềm tự hào hạ tầng mà nước Anh từng ấp ủ suốt hơn một thập kỷ.

Dự án HS2 (High Speed 2) được khởi động từ năm 2012, với mục tiêu tạo ra một tuyến đường sắt tốc độ cao nối thủ đô London với các thành phố lớn ở miền Bắc như Birmingham, Manchester và Leeds. Ban đầu, dự án được kỳ vọng đi vào vận hành vào năm 2026. Tuy nhiên, các mốc tiến độ liên tục bị lùi lại, đến năm 2023 kỳ vọng được điều chỉnh về năm 2033, và giờ đây thậm chí không còn mốc cụ thể.

Đội vốn gần 3 lần, trở thành tuyến đường sắt đắt đỏ nhất thế giới

Một trong những nguyên nhân chính khiến HS2 trở thành “vết gợn lớn” trong bức tranh hạ tầng Anh quốc là chi phí vượt ngoài tầm kiểm soát. Từ mức dự kiến ban đầu là 37,5 tỷ bảng Anh vào năm 2013, con số này đã leo thang lên hơn 100 tỷ bảng, tương đương khoảng hơn 3,5 triệu tỷ đồng Việt Nam, khiến HS2 trở thành một trong những tuyến đường sắt cao tốc đắt đỏ nhất thế giới.

Tuyến đường sắt được thiết kế đạt vận tốc tối đa 360 km/h trên các đoạn đường chuyên dụng, giảm xuống khoảng 200 km/h khi chạy trên tuyến thông thường. Mục tiêu ban đầu của dự án là rút ngắn đáng kể thời gian di chuyển giữa các thành phố lớn, đồng thời giảm tải cho hệ thống giao thông vốn đã quá tải ở Anh, đặc biệt là tuyến West Coast Main Line – tuyến huyết mạch giữa London và Birmingham.

Tuy nhiên, trong suốt quá trình thực hiện, dự án đã liên tục bị chỉ trích vì quản lý yếu kém, thay đổi thiết kế không rõ ràng và thiếu tính khả thi. Thêm vào đó, chính phủ Bảo thủ tiền nhiệm từng cắt bỏ nhiều đoạn tuyến – đặc biệt là đoạn Manchester – Leeds – để cắt giảm chi phí, dẫn đến hiệu quả vận hành tổng thể của tuyến bị nghi ngờ.

Chính phủ mới và bài toán khôi phục lòng tin

Việc trì hoãn HS2 diễn ra chỉ chưa đầy một năm sau khi Công đảng giành quyền kiểm soát chính phủ Anh vào tháng 7/2024. Trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế trì trệ và niềm tin vào bộ máy nhà nước bị xói mòn sau nhiều cuộc khủng hoảng liên tiếp, tân chính phủ từng cam kết lấy đầu tư hạ tầng làm đòn bẩy vực dậy nền kinh tế. HS2, cùng với các dự án lớn như mở rộng sân bay Heathrow hay hiện đại hóa hệ thống năng lượng, từng được coi là những “con át chủ bài”.

Tuy nhiên, với việc HS2 rơi vào tình trạng “chết lâm sàng”, niềm tin vào năng lực điều hành và thực thi của chính phủ mới đang bị thử thách nghiêm trọng. Nhiều nhà phân tích cho rằng, nếu không có giải pháp quyết liệt và dứt điểm, bao gồm cả việc tái cấu trúc lại toàn bộ ban điều hành dự án, HS2 sẽ không thể hồi sinh, và nước Anh sẽ tiếp tục tụt hậu trong cuộc đua hạ tầng toàn cầu.

Trong khi châu Âu và châu Á đã phát triển mạng lưới đường sắt cao tốc rộng khắp, thì việc Anh – cái nôi của cách mạng công nghiệp – loay hoay với một tuyến cao tốc trong suốt hơn một thập kỷ đang trở thành chủ đề bàn tán trên truyền thông quốc tế.