Động đất Myanmar khiến giá một kim loại công nghiệp tăng vọt, Trung Quốc "đứng ngồi không yên"

Giá thiếc chuẩn trên Sàn giao dịch kim loại London (LME) trong phiên giao dịch ngày thứ Sáu vừa qua đã tăng vọt lên gần 36.000 USD/tấn, có thời điểm chạm mốc 36.635 USD - mức cao nhất kể từ ngày 14/3. Nếu đà tăng tiếp diễn và vượt ngưỡng 37.100 USD, thị trường có thể chứng kiến mức giá thiếc cao nhất kể từ giữa năm 2022. Động thái tăng giá đột biến này diễn ra ngay sau khi một trận động đất mạnh 7,7 độ Richter tấn công Myanmar vào ngày 28/3.

Myanmar hiện là quốc gia sản xuất thiếc lớn thứ ba thế giới và là nguồn cung chủ lực cho Trung Quốc – thị trường tiêu thụ thiếc hàng đầu toàn cầu. Các mỏ thiếc ở bang Wa, khu vực chiếm tới 70% sản lượng thiếc của Myanmar, nằm cách tâm chấn trận động đất khoảng 425 km. Mặc dù thiệt hại cụ thể tại bang Wa chưa được báo cáo, Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS) cho biết cường độ rung chấn tại khu vực này ở mức độ 4, tương đối nhẹ so với tâm chấn, nơi ghi nhận mức 8.

Tuy nhiên, ngoài yếu tố thiên tai, các rủi ro chính trị và quân sự vốn đã tồn tại từ trước tại Myanmar cũng tiếp tục làm dấy lên lo ngại về nguồn cung. Bang Wa đã ngừng khai thác thiếc từ tháng 8/2023 nhằm bảo vệ tài nguyên, và việc khởi động lại sản xuất được dự đoán sẽ mất nhiều tháng. Gần đây, chính quyền khu vực Wa thông báo sẽ tổ chức một cuộc họp với các nhà đầu tư tại khu khai thác Manxiang vào ngày 1/4 để bàn thảo kế hoạch tái sản xuất.

Tom Langston, nhà phân tích cấp cao tại Hiệp hội Thiếc Quốc tế, nhận định rằng động thái tăng giá thiếc có thể xuất phát từ đầu cơ, nhưng nhấn mạnh rằng thị trường sẽ sớm có cái nhìn rõ hơn về mức độ ảnh hưởng thực sự từ trận động đất. Ông cho rằng ngay cả trong kịch bản không có thiên tai, việc tái khởi động các hoạt động khai thác tại bang Wa vẫn là một bài toán nan giải.

Giá thiếc năm 2025 đã tăng khoảng 24% do hai yếu tố cộng hưởng: sự thiếu hụt nguồn cung từ Myanmar và việc Alphamin Resources tạm ngừng khai thác tại mỏ thiếc lớn thứ ba thế giới ở Cộng hòa Dân chủ Congo. Quyết định này được đưa ra sau khi lực lượng phiến quân tiến sát khu vực mỏ vào giữa tháng 3. Theo một số thương nhân, tình hình bất ổn tại Congo khiến việc nối lại khai thác trong thời gian ngắn là gần như không thể.

Trong khi đó, tồn kho thiếc tại các kho đăng ký của LME hiện đang ở mức thấp nhất kể từ giữa năm 2023. Điều đáng lo ngại là khoảng 40-50% lượng thiếc trong kho đang bị giữ bởi một thực thể duy nhất. Điều này không chỉ đẩy cao mức độ tập trung hàng hóa mà còn khiến thị trường dễ bị thao túng giá trong ngắn hạn. Tình trạng khan hiếm đã dẫn đến mức phí bảo hiểm (premium) giữa giá thiếc giao ngay và hợp đồng kỳ hạn ba tháng tăng vọt, lên tới 185 USD/tấn vào ngày 29/3 – tăng đáng kể so với mức chiết khấu 193 USD hồi đầu tháng.

Ngoài yếu tố cung cầu, sự lo lắng về bất ổn chính trị tại Myanmar cũng góp phần thổi bùng giá thiếc. Quốc gia này hiện đang chìm trong khủng hoảng nội chiến kéo dài kể từ cuộc đảo chính quân sự năm 2021. Giao tranh giữa lực lượng quân đội chính phủ và các nhóm vũ trang khiến nhiều khu vực sản xuất trở nên bất ổn. Trong bối cảnh đó, ngay cả khi khu vực bang Wa không bị ảnh hưởng trực tiếp bởi động đất, việc triển khai lại các hoạt động sản xuất vẫn đối mặt với vô số rào cản.

Với vai trò là kim loại công nghiệp quan trọng, đặc biệt trong ngành sản xuất thiết bị điện tử và hàn mạch, thiếc là một trong những vật liệu không thể thay thế trong nhiều lĩnh vực. Việc gián đoạn nguồn cung từ Myanmar – cộng thêm sự bất ổn tại Congo – khiến thị trường toàn cầu lâm vào trạng thái căng thẳng. Trong bối cảnh tồn kho thấp, bất kỳ rủi ro nào tại các điểm cung trọng yếu đều có thể tạo ra cú sốc giá lớn.

Một số chuyên gia cảnh báo rằng nếu các cuộc đàm phán tái khởi động sản xuất tại Myanmar không đạt kết quả, và tình hình an ninh tại Congo tiếp tục xấu đi, giá thiếc hoàn toàn có thể vượt ngưỡng 38.000 – 40.000 USD/tấn trong quý II năm nay. Điều này sẽ đẩy chi phí sản xuất tại các nhà máy điện tử, pin, và linh kiện công nghệ lên cao – kéo theo nguy cơ lạm phát chi phí trong nhiều lĩnh vực công nghiệp.

Trong ngắn hạn, các nhà đầu tư được khuyến cáo theo dõi sát diễn biến tại khu vực Đông Nam Á, cũng như các chính sách đối phó nguồn cung từ Trung Quốc – quốc gia tiêu thụ thiếc lớn nhất thế giới. Một đợt tích trữ chiến lược từ Bắc Kinh hoặc các công ty công nghệ lớn cũng có thể làm trầm trọng thêm đà tăng giá trên thị trường.