Đón nguồn lực FDI bằng "đường cái", siết "nhập lậu" vốn nước ngoài

Ông Tetsuyuki Nakagawa, Tổng Giám đốc AEON MALL Việt Nam vừa có cuộc làm việc với Bí thư Thành ủy Hà Nội Vương Đình Huệ và chia sẻ kế hoạch đầu tư Dự án bãi đỗ xe kết hợp trung tâm thương mại tại Bến xe Giáp Bát (Hà Nội). Nếu được chấp thuận, AEON sẽ đầu tư một dự án có tổng vốn đầu tư lớn nhất từ trước tới nay mà Tập đoàn đã đầu tư tại Việt Nam. Thậm chí, AEON MALL đang nghiên cứu để triển khai một số dự án trung tâm thương mại khác trên địa bàn Hà Nội.

Tương tự, Tập đoàn Shilla (Hàn Quốc) cũng cho biết, cuối tháng 6 tới, doanh nghiệp sẽ mở cửa Khu nghỉ dưỡng Shilla Monogram Quangnam Danang tại Quảng Nam. Đây là lần đầu tiên, Shilla đầu tư ra nước ngoài và việc Việt Nam được lựa chọn chắc chắn không phải “tự nhiên mà có”.

Cùng với đó, Apple mới đây cũng đã quyết định dịch chuyển sản xuất nhiều linh kiện cho các sản phẩm của mình sang Việt Nam. Không chỉ tai nghe, nhiều khả năng, các loại màn hình và linh kiện khác cho iPhone cũng sẽ được sản xuất trong các công xưởng ở Việt Nam.

don nguon luc fdi bang duong cai siet nhap lau von nuoc ngoai

Những động thái trên đã một lần nữa khẳng định, dòng vốn đầu tư nước ngoài dù đang chậm lại bởi đại dịch COVID-19 song vẫn tìm đến Việt Nam. Nhiều dự báo còn cho rằng, COVID-19 thúc đẩy mạnh mẽ hơn sự dịch chuyển vốn đầu tư nước ngoài tới Việt Nam.

Ghi nhận 4 tháng đầu năm 2020 cho thấy, dù dịch COVID-19 đã gây ra ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế, tuy nhiên 4 tháng đầu năm, vẫn có 12,33 tỷ USD vốn đầu tư nước ngoài đăng ký vào Việt Nam.

Tuy nhiên, theo TS. Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, quy mô các dự án FDI vào Việt Nam đang giảm dần. Điều đó thể hiện dòng vốn dịch chuyển chủ yếu là từ Trung Quốc sang Việt Nam nhằm tránh ảnh hưởng bởi cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung.

“Để tránh trở thành "cửu vạn" cho các dòng chảy thương mại nhằm né thuế, Việt Nam cần những chính sách đón đầu nhưng phải chọn lọc kỹ lưỡng”, TS. Trần Đình Thiên nói.

Có cùng nỗi lo về sự ngày càng nhỏ đi của quy mô các dự án FDI, song điều khiến GS-TSKH. Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài băn khoăn là nếu vậy, “đất” cho doanh nghiệp trong nước bị nhỏ đi và điều đó là không nên, nhất là trong bối cảnh Việt Nam đang bắt đầu một chiến lược mới trong thu hút FDI với mong muốn thu hút được các dự án đầu tư công nghệ cao, công nghệ nguồn.

Ở thời điểm hiện tại, thách thức với Việt Nam là, một mặt phải “cản” được dòng vốn FDI kém chất lượng, mặt khác cạnh tranh được để có thể đón dòng vốn đang dịch chuyển khỏi Trung Quốc sau COVID-19 nói riêng, cũng như dòng vốn đang dịch chuyển vào khu vực châu Á nói chung. Làm sao để khu vực FDI thực sự trở thành một “mũi giáp công” giúp kinh tế Việt Nam phục hồi và phát triển.

Muốn FDI thành “mũi giáp công” để phục hồi kinh tế, ngoài những điểm yếu về thủ tục và cải cách hành chính, theo ông Lê Xuân Sang, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, để cạnh tranh thu hút FDI, Việt Nam phải nâng cao chất lượng nhân lực và phát triển hệ thống doanh nghiệp địa phương để kết nối được chuỗi giá trị của doanh nghiệp FDI.

“Phải tăng chuẩn để thu hút được dòng vốn FDI chất lượng cao, đáp ứng được nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn mới của Việt Nam”, ông Sang nói.

Một số chuyên gia nhận định, trong bối cảnh Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD) dự báo dòng đầu tư toàn cầu năm nay sụt giảm 30 - 40%, thì vốn đầu tư nước ngoài đăng ký vào Việt Nam, theo Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), có thể giảm 20% so với năm ngoái. Tuy vậy, dòng vốn này sẽ nhanh chóng quay lại trong những năm tới, nhất là khi các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, Hiệp định Bảo hộ đầu tư giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu có hiệu lực.

Ngăn chặn các nguồn FDI núp bóng

Trước hành vi nhiều doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) Trung Quốc núp bóng, nhất là nhằm vào khu đất có vị trí nhạy cảm, Dự thảo Luật Ðầu tư (sửa đổi) bổ sung hàng loạt quy định. Các quy định mới được ví như những rào chắn chặn đầu tư FDI trá hình.

Đại diện Bộ KH&ĐT - đơn vị soạn thảo Luật Đầu tư (sửa đổi) cho biết, dự thảo luật lần này đã hoàn thiện quy định khắc phục hạn chế trong quản lý đầu tư nói chung và quản lý đầu tư nước ngoài nói riêng. Đặc biệt, dự thảo luật có thêm nhiều quy định nhằm chặn đầu tư “chui”, “núp bóng”, chặn các dự án đầu tư có nguy cơ ảnh hưởng an ninh, quốc phòng, thậm chí để chặn cả chuyện chuyển giá ngay từ khâu đầu tư. Bổ sung quy định chấm dứt hoạt động đầu tư trong trường hợp dự án thực hiện trên cơ sở giao dịch giả tạo.

Ngoài ra, Dự thảo còn bổ sung quy định về điều kiện cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư đối với nhà đầu tư nước ngoài như đảm bảo phù hợp với quy hoạch; đáp ứng các tiêu chí, định mức về sử dụng đất đai, lao động...

Theo chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh, các biện pháp đưa ra căn bản bịt được kẽ hở của pháp luật. Các quy định rõ ràng, công khai, minh bạch như trên có thể hạn chế được tình trạng quan chức ở địa phương tự ý cấp phép cho dự án.

“Điều quan trọng nhất hiện nay là sau khi có quy định, cơ quan chức năng cần giám sát việc thực thi ở các địa phương, đơn vị. Để từ đó tránh để xảy ra việc quy định đã có nhưng không thực hiện đúng”, ông Doanh nói.