Đàm phán mua F-35 từ Mỹ, loại tiêm kích này ẩn chứa thứ công nghệ "tối tân" gì mà khiến quốc gia phía Bắc Iran chú ý?
Một kế hoạch nâng cấp F-35 lên chuẩn thế hệ thứ 5+ đang được triển khai, tích hợp thêm nhiều công nghệ hiện đại mới để duy trì lợi thế chiến đấu.
Nâng cấp F-35 lên chuẩn thế hệ thứ 5+: Kỳ vọng và thách thức
F-35 của Lockheed Martin từ lâu được coi là một trong những nền tảng chiến đấu tiên tiến nhất thế giới, đại diện cho chuẩn mực tiêm kích thế hệ thứ 5 nhờ khả năng tàng hình, tích hợp cảm biến và kết nối mạng vượt trội. Tuy nhiên, trước bối cảnh cạnh tranh gay gắt, tập đoàn này đang triển khai kế hoạch nâng cấp F-35 lên chuẩn thế hệ thứ 5+ nhằm duy trì ưu thế công nghệ.
Sau khi thất bại trong việc giành hợp đồng phát triển tiêm kích thế hệ thứ sáu F-47 trong chương trình NGAD (Next Generation Air Dominance), Lockheed Martin nhanh chóng định hướng lại chiến lược. Thay vì chỉ tập trung vào nền tảng mới, hãng đặt mục tiêu khai thác tối đa giá trị của đội bay F-35 hiện có, vốn đã bàn giao hơn 1.100 chiếc và đang lên kế hoạch cung cấp thêm khoảng 3.500 chiếc trên toàn cầu.
Theo Tổng Giám đốc Jim Taiclet, mục tiêu đặt ra là đạt được 80% khả năng chiến đấu của tiêm kích thế hệ 6 nhưng với mức chi phí chỉ bằng 50%. Đây là tham vọng lớn, phản ánh xu hướng ưu tiên hiện đại hóa các nền tảng sẵn có thay vì đầu tư toàn bộ vào các dự án mới đầy rủi ro.
Một lợi thế quan trọng của chiến lược này là Lockheed Martin có thể tận dụng hạ tầng sản xuất và chuỗi cung ứng đang hoạt động ổn định. Điều này giúp giảm chi phí phát triển và duy trì tính cạnh tranh trong bối cảnh nhiều quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, Israel và thành viên NATO đã lựa chọn F-35 làm xương sống không quân.
Các nâng cấp then chốt: Từ cảm biến hồng ngoại đến khả năng điều khiển UAV
Kế hoạch nâng cấp F-35 bao gồm nhiều hạng mục công nghệ then chốt nhằm mở rộng vai trò chiến đấu của máy bay.
Một điểm nổi bật là việc tích hợp cảm biến hồng ngoại cải tiến, giúp tăng cường khả năng phát hiện và theo dõi mục tiêu trong điều kiện thời tiết phức tạp hoặc môi trường bị gây nhiễu điện tử. Nhờ đó, F-35 tiếp tục duy trì lợi thế tàng hình và năng lực tấn công chính xác.
Đáng chú ý, F-35 sẽ được tích hợp khả năng điều khiển các UAV "cánh chim trung thành" hoạt động phối hợp, thực hiện nhiệm vụ trinh sát, gây nhiễu radar hoặc thậm chí mang vũ khí bổ sung. Đây được xem là bước đi quan trọng để biến F-35 thành trung tâm tác chiến trên không.
Ngoài ra, năng lực kết nối mạng và chia sẻ dữ liệu sẽ được nâng cấp, giúp F-35 đóng vai trò "tiền đạo chủ lực", điều phối các tài sản không quân khác trong môi trường chiến tranh mạng hóa và tự động hóa.
Tuy nhiên, việc tích hợp công nghệ thế hệ thứ 6 vào nền tảng F-35 vốn đã hoàn thiện sẽ gặp không ít rủi ro kỹ thuật. Thách thức lớn là đảm bảo hệ thống phần cứng, phần mềm hoạt động đồng bộ mà không phát sinh lỗi phức tạp.
Mở lại hợp tác F-35 với Thổ Nhĩ Kỳ: Dấu hiệu mới từ NATO
Một diễn biến đáng chú ý khác liên quan tới F-35 là tín hiệu nối lại hợp tác với Thổ Nhĩ Kỳ - phía Bắc Iran và có chung đường biên giới. Tại hội nghị thượng đỉnh NATO tổ chức cuối tháng 6/2025 ở The Hague (Hà Lan), Tổng thống Recep Tayyip Erdogan tuyên bố Ankara đã chính thức khởi động đàm phán kỹ thuật với Mỹ nhằm tái gia nhập chương trình F-35.
Trước đây, Thổ Nhĩ Kỳ từng là đối tác sản xuất linh kiện quan trọng, đóng góp hơn 1,3 tỷ USD vào chương trình và dự định mua 100 chiếc F-35A để hiện đại hóa không quân. Tuy nhiên, việc Ankara tiếp nhận hệ thống phòng không S-400 của Nga năm 2019 đã khiến Washington loại Thổ Nhĩ Kỳ khỏi chương trình.
Phát biểu sau cuộc gặp Tổng thống Mỹ Donald Trump, ông Erdogan cho biết: “Chúng tôi không bàn đến phòng không S-400. Vấn đề đó đã được khép lại. Giờ là lúc thảo luận về tương lai.” Dù chưa có cam kết chắc chắn, đây được coi là tín hiệu chính trị quan trọng, thể hiện thiện chí khôi phục quan hệ quốc phòng chiến lược giữa hai nước trong bối cảnh địa chính trị châu Âu – Trung Đông đang diễn biến phức tạp.
Việc Thổ Nhĩ Kỳ có thể quay lại chương trình F-35 sẽ giúp Lockheed Martin duy trì chuỗi cung ứng ổn định và mở ra thêm cơ hội xuất khẩu trong khu vực. Tuy nhiên, tiến trình đàm phán sẽ còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố chính trị và quan điểm từ Quốc hội Mỹ.