Cuộc đào thải không khoan nhượng khi đường sắt cao tốc xuất hiện, bài học từ KTX của xứ sở kim chi

Sau hơn hai thập kỷ vận hành hệ thống đường sắt cao tốc KTX, Hàn Quốc đã chứng kiến sự thay đổi ngoạn mục trong cấu trúc vận tải hành khách nội địa. Cuộc cạnh tranh giữa KTX và các hãng hàng không không còn là cuộc đua tốc độ, mà là bài toán sinh tồn và tái cấu trúc thị trường.

Khi cao tốc trên mặt đất đẩy ngành hàng không vào thế phòng thủ

Được đưa vào vận hành từ năm 2004, tuyến KTX (Korea Train Express) nối Seoul – Busan với tổng chiều dài khoảng 412km, ban đầu rút ngắn thời gian hành trình từ hơn 4 giờ (đi tàu thường) xuống còn khoảng 2 giờ 40 phút, sau này cải tiến còn 2 giờ 15 phút.

Với tốc độ trung bình 305 km/h, tàu đường sắt cao tốc KTX nhanh chóng trở thành lựa chọn ưu tiên cho hành khách di chuyển giữa các trung tâm kinh tế, văn hóa lớn. Đặc biệt, tuyến Seoul – Busan, vốn là “huyết mạch vàng” của hàng không nội địa Hàn Quốc đã bị ảnh hưởng rõ rệt.

Theo số liệu từ Bộ Địa chính và Giao thông Hàn Quốc (MOLIT), thị phần hành khách của KTX trên trục Seoul – Busan đã tăng từ 11% năm 2003 lên hơn 65% năm 2008, chỉ sau 5 năm vận hành. Đến năm 2019, tỷ lệ này đã chạm ngưỡng 80%, đẩy các hãng bay như Korean Air, Asiana Airlines phải cắt giảm tần suất hoặc chuyển hướng sang tuyến quốc tế, đặc biệt là sau khi hãng tàu bổ sung thêm dịch vụ SRT – tàu cao tốc tư nhân cạnh tranh trực tiếp.

Không chỉ với tuyến Busan, các chặng bay ngắn khác như Seoul – Gwangju, Seoul – Daejeon cũng ghi nhận sự sụt giảm đáng kể. Các sân bay khu vực dọc theo trục KTX trở nên thưa khách, nhiều chặng bay nội địa từng "hot" đã bị dừng khai thác vì không còn hiệu quả.

Sự phân hóa không gian vận tải và sự thoái lui tất yếu của hàng không

Thực tế cho thấy, ngành hàng không Hàn Quốc không thể cạnh tranh về thời gian tổng thể khi so với đường sắt cao tốc. Với hệ thống nhà ga trung tâm, thủ tục nhanh gọn, không phải qua kiểm tra an ninh gắt gao hay chờ đợi boarding, thời gian thực tế từ trung tâm Seoul đến Busan bằng KTX không chỉ tương đương, mà còn thoải mái và tiện lợi hơn máy bay.

Trong khi đó, giá vé KTX chỉ dao động quanh mức 40–55 USD, tương đương hoặc thấp hơn giá vé máy bay, nhưng lại đảm bảo đúng giờ và không phụ thuộc vào thời tiết – yếu tố khiến hàng không nhiều lần bị “vạ lây”.

Từ năm 2010 trở đi, các hãng bay lớn của Hàn Quốc như Korean Air và Asiana Airlines đã chủ động điều chỉnh chiến lược:

Thu hẹp hoạt động bay nội địa, chỉ giữ lại một số tuyến có lợi thế địa lý (đảo Jeju, khu vực không có kết nối HSR).

Tăng cường đầu tư tuyến quốc tế và liên doanh với hãng nước ngoài để duy trì doanh thu.

Phát triển hàng không giá rẻ (LCC) phục vụ nhóm khách nhạy cảm về giá – phân khúc mà đường sắt cao tốc khó đáp ứng hết.

Từ chỗ từng cạnh tranh sát sao về tốc độ, giờ đây các hãng bay nội địa Hàn Quốc buộc phải tìm “lối đi riêng” trong cuộc chơi mà lợi thế đang nghiêng hẳn về đường sắt.

Cùng lúc, Chính phủ Hàn Quốc tiếp tục đẩy mạnh phát triển mạng lưới KTX đến nhiều tỉnh thành khác như Mokpo, Jinju, Pohang… qua các dự án mở rộng tuyến. Đường sắt cao tốc vì thế ngày càng đóng vai trò trung tâm trong hệ sinh thái vận tải hành khách của xứ kim chi.