Có những thứ đắt vì lòng tham, không phải vì giá trị
Không phải mọi món đầu tư đắt đỏ đều đáng giá. Có những cơn sốt thị trường chỉ là ảo ảnh của lòng tham, và biết đứng ngoài cũng là một dạng đầu tư khôn ngoan.
Hồi nhỏ, mỗi độ đầu hè, mẹ tôi lại dắt tôi ra chợ quê. Đầu mùa mít, giá cao lắm, có khi một quả bằng nửa ngày công. Mẹ cứ đứng mãi, cầm lên đặt xuống, rồi lại lắc đầu đi tiếp. Tôi thắc mắc: “Mẹ không thích à"? Mẹ bảo: “Chờ vài tuần nữa, mít rẻ mà ngọt hơn”. Tôi thấy tiếc. Nhưng rồi đúng như mẹ nói, mít sau đó rộ mùa, đầy chợ, vàng ươm mà rẻ như cho.
Lớn lên, khi tôi bắt đầu bước vào thị trường chứng khoán, tôi mới hiểu mẹ không chỉ đang đi chợ – mẹ đang sống với một nguyên tắc mà nhiều nhà đầu tư còn thiếu: Biết chờ, và không sợ bỏ lỡ.
Tôi đọc về một câu chuyện cũ: Cơn sốt hoa tulip ở Hà Lan thế kỷ 17. Chỉ là một loài hoa, vậy mà có lúc người ta đã đổi cả căn nhà lấy một củ giống. Người mua không vì yêu hoa, mà vì nghĩ ngày mai nó sẽ còn đắt hơn hôm nay. Ai cũng sợ chậm chân. Ai cũng nghĩ mình thông minh hơn người khác. Nhưng rồi, chỉ trong một mùa gió trở, giá tulip rơi tự do. Và người ta tỉnh dậy giữa đống hoa không ai thèm hái.
Tôi giật mình thấy mình cũng từng như thế. Có những phiên thị trường tăng trần, cả diễn đàn xôn xao: "Không lên tàu là mất cơ hội đời người!" Tôi lao vào vì sợ bị bỏ lại, không phải vì hiểu mình đang mua gì. Lúc đó, tôi không còn là nhà đầu tư. Tôi chỉ là người đi chợ hoảng hốt trước một sạp mít có vẻ đang khan hàng.
Mẹ tôi chưa từng biết đến VN-Index. Nhưng bà hiểu quy luật mùa màng, hiểu rằng cái gì đến sớm quá thường chưa chín. Mẹ dạy tôi chờ. Còn thị trường thì dạy tôi trả giá.
Tôi tin rằng, không chỉ thị trường chứng khoán – mà cả cuộc sống này – luôn bày ra những “cơn sốt” ngắn hạn. Một lô đất vừa rộ tin quy hoạch. Một cổ phiếu vừa ra tin đồn lợi nhuận đột biến. Một lời mời góp vốn nghe tưởng như “đổi đời”. Trong những khoảnh khắc đó, lòng tham thường hóa trang thành cơ hội, còn nỗi sợ bị bỏ lỡ khiến ta trở thành người chạy theo đám đông mà không hề hay biết.
Tối nay, tôi lại về ăn cơm với mẹ. Trên bàn là đĩa mít vừa chín tới, thơm vàng. Mẹ bảo: “Giờ ăn mới đáng, rẻ mà ngọt”. Tôi bật cười. Giữa những con sóng của thị trường, có lẽ điều tôi cần nhất không phải là kiến thức phân tích kỹ thuật, mà là một cái đầu lạnh và trái tim đủ tỉnh để biết rằng: có những lúc đứng ngoài cũng là một dạng đầu tư.