Chuyện lạ xứ núi, nông dân Lào Cai nuôi cả "vương quốc" trên cây, là món đặc sản giá cao ngất ngưởng, mang lại thêm thu nhập rất tốt

Nuôi kiến lấy trứng – cách làm mới từ đặc sản thiên nhiên

Trứng kiến vốn là một đặc sản được nhiều người tiêu dùng ưa chuộng, thường xuất hiện trong thực đơn các nhà hàng, khách sạn cao cấp. Giá trị dinh dưỡng cao và hương vị đặc biệt khiến loại thực phẩm này ngày càng được thị trường săn đón. Tuy nhiên, nguồn cung trứng kiến hiện nay vẫn chủ yếu dựa vào khai thác tự nhiên nên không đáp ứng đủ nhu cầu. Trước thực tế này, tại tỉnh Lào Cai, mô hình nuôi kiến lấy trứng đã bắt đầu được thử nghiệm, mở ra một hướng đi mới cho nông dân địa phương nhằm tăng thu nhập từ những nguồn tài nguyên sẵn có.

Ông Phạm Quang Soái ở thôn Ba Xã, xã Tân An, huyện Văn Bàn là một trong những hộ tiên phong tham gia. Trên diện tích hơn 4 ha rừng của gia đình, ông đã triển khai gây nuôi 400 tổ kiến. Theo ông Soái, trước đây, người dân địa phương chỉ lên rừng tìm trứng kiến về sử dụng hoặc bán nhỏ lẻ. Khi nghe thông tin về dự án nuôi kiến lấy trứng, ông đã chủ động đăng ký tham gia để thử nghiệm mô hình mới, tận dụng quỹ đất và cây rừng sẵn có.

Cách làm đơn giản, tận dụng điều kiện tự nhiên

Cùng thời điểm, gia đình ông Nguyễn Văn Kiên ở thôn Khoai 3, xã Bảo Hà, huyện Bảo Yên đã nuôi 200 tổ kiến trên diện tích vườn cây ăn quả. Trong quá trình nuôi, ông Kiên nhận thấy nhiều lợi ích: cây ăn quả trong vườn giảm đáng kể sâu bệnh vì kiến là thiên địch tự nhiên của nhiều loài côn trùng hại cây.

Ông Kiên chia sẻ, phương pháp nuôi kiến không đòi hỏi nhiều công chăm sóc. Mỗi tổ kiến được cài lên tán cây, định kỳ kiểm tra và bảo quản. Việc làm này không chỉ duy trì nguồn kiến ổn định mà còn giúp cây trồng phát triển khỏe mạnh mà ít cần sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Ông nhận định, mô hình này có tính khả thi cao vì tận dụng được diện tích canh tác sẵn có và không tốn nhiều chi phí đầu tư.

Mỗi tổ kiến sau khi đạt kích thước tiêu chuẩn có thể cho thu hoạch từ 500 – 700 gram trứng. Sản phẩm sau thu hoạch được thu gom để cung cấp cho các nhà hàng, cơ sở chế biến. Nhờ vậy, nông dân có thêm nguồn thu nhập từ chính khu vườn hoặc diện tích rừng của gia đình mà không cần mở rộng diện tích sản xuất.

Nghiên cứu khoa học và triển vọng nhân rộng mô hình

Đề tài khoa học về nhân nuôi kiến lấy trứng được Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Lào Cai phối hợp Trung tâm Nghiên cứu Bảo vệ rừng (Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam) triển khai từ đầu năm 2025. Hai địa phương được chọn làm điểm triển khai là xã Tân An (huyện Văn Bàn) và xã Bảo Hà (huyện Bảo Yên). Hiện tại, đã có tổng cộng 800 tổ kiến được gây nuôi dưới tán cây lâm nghiệp và cây ăn quả.

Theo ông Nguyễn Minh Chí, Trưởng Bộ môn Kháng sâu bệnh (Trung tâm Nghiên cứu Bảo vệ rừng), mục tiêu của mô hình là từng bước chủ động kỹ thuật nuôi kiến thương phẩm thay vì khai thác hoàn toàn từ tự nhiên. Khi kỹ thuật nuôi ổn định, nông dân sẽ có nguồn trứng kiến chất lượng, sản lượng ổn định để cung ứng ra thị trường.

Ngoài giá trị kinh tế, mô hình này còn góp phần giảm áp lực lên tài nguyên thiên nhiên. Việc nuôi kiến dưới tán rừng giúp hạn chế khai thác tự phát, đồng thời hỗ trợ kiểm soát sinh vật gây hại cây trồng. Cụ thể, các tổ kiến tiêu diệt sâu, côn trùng, giúp cây lâm nghiệp và cây ăn quả phát triển khỏe mạnh. Nhờ đó, nông dân giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, góp phần bảo vệ môi trường, duy trì hệ sinh thái và đa dạng sinh học.

Đặc điểm đáng chú ý của mô hình nuôi kiến lấy trứng là không cần đầu tư quá nhiều vốn ban đầu. Người nuôi chỉ cần chuẩn bị dụng cụ treo tổ kiến, đảm bảo vệ sinh và chăm sóc định kỳ. Toàn bộ quá trình nuôi tận dụng tán cây có sẵn, phù hợp với điều kiện canh tác tại nhiều địa phương miền núi.

Trứng kiến được thị trường tiêu thụ với giá cao, có tiềm năng hình thành chuỗi giá trị đặc sản nếu sản phẩm được chế biến và đóng gói đúng tiêu chuẩn. Mặt khác, mô hình này còn góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị rừng và trách nhiệm bảo vệ môi trường sinh thái.